11 iyun – Ümumdünya Əhali Günüdür: Əhali sayı 10 milyardı ötəcək

Hər il iyulun 11-i MT-nin təşəbbüsü ilə Ümumdünya Əhali Günü kimi qeyd edilir. Belə bir günün xüsusi qeyd edilməsində məqsəd əhali artımının bəşəriyyət üçün yaratdığı sosial, iqtisadi və ekoloji təsirlərə diqqət çəkmək məqsədi daşıyır. 

Sfera.az xəbər verir ki, əhali gün 1989-cu ildə BMT-nin İnkişaf Proqramı (UNDP) tərəfindən elan edilib və 1990-cı ildən etibarən rəsmi şəkildə dünya ölkələri tərəfindən qeyd olunur. 

2025-ci ilin iyun ayına olan məlumata görə, dünya əhalisi 8 milyard 100 milyon nəfəri keçib. Əhalisi ən sürətlə artan qitə Afrika hesab olunur. Burada doğum səviyyəsi yüksək, ömür uzunluğu isə artmaqdadır. 2023-cü ilin sonunda Hindistan əhalisinə görə Çini geridə qoyaraq dünyanın ən sıx məskunlaşan ölkəsi olub. Ən çox əhali sıxlığına malik şəhərlər sırasına Tokyo, Dehli, Şanxay, Dakka və Mexiko daxildir. 

Tibbi xidmətlərin inkişafı, doğumda ölüm hallarının azalması və ömür uzunluğunun artması əhali sayını artırır. Eyni zamanda, urbanizasiya, miqrasiya, təbii fəlakətlər və silahlı münaqişələr bu artıma müsbət və ya mənfi təsir göstərə bilər. Gənc əhalinin üstünlük təşkil etdiyi ölkələrdə resursların bölüşdürülməsi və iş imkanları vacib məsələlərdən biri olaraq qalır. 

İqlim dəyişikliyi və təbii ehtiyatların tükənməsi, əhali artımı ilə daha da kəskinləşir. Ərzaq, su və enerji çatışmazlığı, əsas risk faktorları sırasındadır. Sosial qeyri-bərabərlik, təhsil və səhiyyə xidmətlərində bərabərsizlik də əhali sıxlığının artması ilə artır. 

BMT-nin proqnozlarına əsasən, 2100-cü ilə qədər dünya əhalisi 10.4 milyarda çatacaq, lakin artım sürəti tədricən zəifləyəcək. Hal-hazırda dünyada hər saniyədə 4-5 nəfər doğulur, 2 nəfər isə dünyasını dəyişir. Ən uzunömürlü əhali Yaponiya və İslandiyada yaşayır – orta ömür 84-85 il təşkil edir. 

Dünya əhalisinin təxminən 60%-i Asiyada yaşayır, Afrikanın payı isə getdikcə artır. 

Azərbaycannın əhalisi 2025-ci ilin əvvəlinə olan rəsmi məlumatlara görə 10 milyon 270 min nəfərə yaxındır. Əhalinin təxminən 53%-i şəhərlərdə, 47%-i isə kənd yerlərində yaşayır. Son illərdə ölkədə doğum səviyyəsi azalsa da, orta ömür və tibbi xidmətin keyfiyyəti artmaqdadır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, gənc əhalinin ümumi əhali arasındakı payı 25%-dən çoxdur. 

Ümumdünya Əhali Günü təkcə rəqəmləri yox, bu rəqəmlərin arxasında dayanan insan həyatlarını, sosial siyasətləri və planetin gələcəyini düşünmək üçün bir fürsətdir.

Firuzə Əliyeva
Sfera.az