“Bunu Sovet Antifaşist Gənclər Komitəsinin xahişi ilə yazıram... Mən ukraynalıyam. 26 il əvvəl Kiyevdən çox da uzaq olmayan Belaya Tserkov adlı şəhərdə anadan olmuşam. Adi görünən qızam; orta boyluyam, indi qısa olsa da, müharibədən əvvəl çıxartdığım tünd qəhvəyi saçlarım var və burnumun bir az üstündə qəlpə parçasının qoyduğu kiçik çapıq var”.

Sovet tarixinin ən məşhur snayperi Lyudmila 1942-ci il tarixli məqaləsində özünü belə təsvir etmişdir.


Sfera.az İkinci Dünya Müharibəsində 309 nasisti öldürən məşhur sovet snayperi Lyudmila Pavliçenko haqqında yazı təqdim edir.
 

Yuxarıdakı məqaləni yazmazdan bir neçə il əvvəl Hərbi Mühəndislik Məktəbinə dəvət alan Lyudmila bu təklifi rədd edib, ordu və müharibə ilə heç bir əlaqəsi olmadığını bildirib. 1937-ci ildə Kiyev Universitetinə daxil olmağı bacaran və akademik karyera hədəfi olan Lyudmila snayperliyə ən uzaq adamlardan biri idi.
Gündəlik həyatında qaçış, tullanma, üzgüçülük kimi bir çox atletik idman növü ilə maraqlanan Lyudmila bir gün təsadüfən silahla maraqlanmağa qərar verir.


Məktəbdə oğlanlardan birinin atış meydançasında atışlarının nə qədər yaxşı olması ilə öyündüyünü eşidəndə özünü sınamaq qərarına gəlir və istedadı ilə hətta özünü də təəccübləndirir. Bir dəfə mükafat qazanma cəhdində 15 dəfə atəş açan Lyudmila bunların hamısında 15 tam xal toplayıb.
O vaxt təhsilini davam etdirən Lyudmilanın taleyini dəyişəcək hadisə 1941-ci il iyunun 22-də baş verir.


Həmin gün saat 2-də Rusiya-Almaniya sərhədinin almanlar tərəfindən işğal olunmuş hissəsinə Buq çayından keçən sonuncu qatar gedirdi. Bir saat sonra son dərəcə qısa yay gecələrinin qaranlığı bir anda yox oldu və Hitler Stalinlə Hücum etməmək Paktı pozaraq Barbarossa əməliyyatına başladı.
Bu hadisədən sonra əsgərliyə getməyə qərar verən və qəbul olunmaq üçün uzun müddət mübarizə aparan Lyudmila nəhayət ki, istəyinə çatacaqdı.


“Mən snayper olmaq istəyirdim, amma heç kim mənim bacarığımı ciddiyə almırdı. Bir gün tarlada atıcı mövqe tutmaq növbəsi mənə çatdı. 350-400 metr aralıda rumın əsgərlərinin səngər qazmaqla məşğul olduğunu görürdüm. Bizə əmr olmadan atəş açmaq qadağan edildi. Atışma icazəsi üçün mesaj göndərdim və gözlədim. Komandirin göndərdiyi cavab “Atışacağına əminsənmi” oldu. Mən “hə” dedim və çəkiliş üçün icazə aldım. Birinci əsgəri vurdum, sonra ikinci baş göründü və yenə vurdum. Mən onu da vurdum. Həmin gün məni snayper vəzifəsinə təyin etdilər”.
 

Lyudmila, 7,62 mm-lik sursatdan istifadə edən və 5 raundlu maqazinlə qidalanan Mosin-Nagant tüfəngi ilə nasistləri ovlamaq üçün təyin edildi.


Bununla belə, Lyudmilanın döyüş meydanında kimisə öldürməsi üçün daha bir az vaxt lazım idi. İyulun 8-də nasistlər Kiyevin darvazalarına çatdılar və 150 ​​km uzaqlıqdakı meşə ərazisinə doğru irəlilədilər. Qadınlı-kişili hamı döyüşür və ölürdü, sovet əsgərləri qaçarkən rəisləri tərəfindən güllələnir, yaxud əsir düşərək ailələri ilə birlikdə aclığa məhkum edilirdi.
 

Avqustun 8-də nasistlərin Odessaya hücumu başladı.
 

Lyudmila və digər əsgərlər dar, açıq sahəyə baxan bir ərazidə yerləşdirildi. Onlar asan hədəf olan bir neçə düşmən əsgərini görə bilirdilər. Lakin Lyudmila donub qalmışdı və vura bilmirdi. Bu zaman yanından bir səs eşitdi. Qayıdanda gördü ki, bir neçə gün əvvəl dostluq etdiyi gənc əsgərlərdən biri başından güllə yarası alıb.

"O görüntüdən sonra heç nə məni dayandıra bilməzdi".

Həmin gün geri çəkilməli olsalar da, Lyudmila bir gün sonra alman əsgərlərindən birini güllələyəcəkdi.


Hələ birinci əsgər güllənin zərbəsindən yerə yıxılana qədər Lyudmila ikinci əsgəri güllələməyə nail olub. Ancaq almanlar yenə də problem yaratmağa davam etdilər.
 

“Onun taktikası əla idi, bunu başa düşmək vaxt apardı. Uzaqdan dəbilqə gördük və atəş açdıq; Bir müddət sonra dəbilqə yoxa çıxdı. Bütün bunlar sadəcə olaraq snayperin yerini aşkar etmək üçün qurulmuş tələ idi, göz önündə əsl əsgər yox idi. Sonra içində olduğumuz ərazini o qədər atəş altında saxladılar ki, başımızı belə qaldıra bilmədik. Bundan başqa, onlar daim hər kolu, yer tuta bildiyimiz hər kiçik yeri atəşə tuturdular”.

Lyudmila alman taktikasını başa düşdükdən sonra onun qarşısı alınmaz oldu.


Mosin-Naqantın sükutu bıçaq kimi kəsən güllələri həm alman, həm də rus əsgərlərini dəhşətə gətirirdi. Avqust ayı keçdi, Odessanın müdafiəsinin 28-ci günündə Lyudmilanın öldürdüyü əsgərlərin sayı artıq 100-ə çatmışdı.
 

Sonrakı günlərin birində o, ağaca dırmaşıb ərazini daha yaxşı görmək üçün mövqe tutanda iki güllə başının üstündən keçərək ağaca ilişib. Başqa çarəsi olmadığını anlayanda o hündürlükdən özünü yerə atacaq, iki qəbiristanlıq arasına düşəcək və onurğasında dözülməz bir ağrı hiss edəcəkdi. Yerdə hərəkətsiz uzanan və özünü ölü kimi göstərən Lyudmila günəş batanda geriyə sürünürdü.

Müharibə getdikcə şiddətləndi və Odessa əliboş qaldı, Lyudmila sentyabr ayında daha 87 nasist əsgərini öldürdü.


İtkilərdən sonra öz bölüyünə komandanlıq edən Lyudmila Odessa tutulanda vəzifəsini Sevastopolda davam etdirməli idi. Bəzən o, iki gün bir yerdə dayanıb səbirlə atəş açmağı gözləyirdi. Qış yaxınlaşdıqca arıqlayacaq və tanınmaz hala düşəcəkdi, lakin sovetlər onun şöhrətindən istifadə edərək digər əsgərləri də motivasiya edirdilər və “Belə bir gənc qadın belə döyüşə bilirsə...” kimi mesajlar verirdilər.
Bir gün yağışın görmə qabiliyyətini məhdudlaşdırdığı vaxt o, alman əsgərlərindən birini uzaqdan vurmağa müvəffəq oldu.


Almanlar yaxşı bilirdilər ki, belə bir zərbəni ancaq Lyudmila edə bilər. Ölən əsgərin olduğu yerdən kimsə ayağa qalxıb elan verirdi: “Lyudmila, bolşevik dostlarını qoyub gəl bizə qoşul!”
 

Cümləsini bitirən kimi Lyudmila tətiyi çəkdi və daha bir qurbanı siyahısına əlavə etdi.
 

Noyabrın 11-də ona ən çox əziyyət verən başqa bir snayperlə duel aparırdı.


Gecə mövqe tutan Lyudmila səhər tezdən kolların arasında dəbilqə görürdü. Bunun özünün istifadə etdiyi bir aldatma ola biləcəyini düşünərək, gözləmək və yerini açıqlamamaq qərarına gəldi. Bir neçə saat ərazidə hər hərəkətə diqqət yetirməsinə baxmayaraq, hədəf görmürdü. Amma bilirdi ki, bu hərəkətlərin arxasında çox təcrübəli birisi dayanır. Yerini tutmağa davam edərkən ilk atəş səsini eşitdi. Son anda gözünü oxşayan parıltı ona rəqibinin yerini anlamağa imkan verdi. Başının yanındakı qaya parça-parça olmuşdu. İkinci zərbə isə onun başını millimetrdən keçirdi. Tez geri çəkildi və yeni bir mövqe tutdu. O, ərazini çətinliklə görə bilirdi.
Göy buludlanmağa, qar yağmağa başlayanda Lyudmila bir millimetr belə yerindən tərpənmədi.


Soyuq, stress, aclıq və susuzluq təzyiq altında olarkən hər iki snayper ən kiçik səhvin belə qiymətini çox yaxşı bilirdi. Saat 10-da alman snayper bir anlıq başını yüngülcə qaldırdı və gülləni alnında hiss etdi. Lyudmila qalib oldu, öldürdüyü əsgər isə Dunkerkdən bəri 400-dən çox insanı öldürən ekspert snayper idi.
Orduda yaxınlaşdığı və ailə qurduğu həyat yoldaşı öləndə Lyudmila bir neçə gün ərzində öldürülənlərin sayını 257-dən 300-ə çatdıracağına söz verdi.


Vədinə əməl edib öldürülənlərin sayını 309-a çatdırandan sonra vəzifəsinin son günündə belə bir elan eşidəcəkdi: “Yolumuzdan çəkil, Pavliçenko! Əgər səni tutsaq, səni 309 parçaya bölüb bütün parçaları küləyə atacağıq!” Almanların onlardan 309 nəfərini öldürdüyünü bilməkdən məmnun idi.
 

Amma həmin gün xarabalığa çevrilmiş Sevastopol şəhərinə 570 ton bomba yağacaqdı. Qəlpələrdən biri Lyudmilanın bədəninə dəyib və onu xəstəxanalıq edir. Oradakı müdaxiləsindən sonra gecə yarısı sualtı qayıqla şəhərdən uzaqlaşdırılıb. İyulun 1-də şəhər təslim alınacaqdı.
Lyudmila o gündən sonra bir daha döyüş meydanına getmədi. Onun 500-dən çox nasist əsgərini öldürdüyü güman edilir, baxmayaraq ki, rəsmi qeydlərdə 309-dur, o, çox vaxt tək işlədiyi üçün qətlləri qeydə alınmayıb.


Döyüş meydanına getməsə də, sonradan sovetlər onu ABŞ-a səfərə göndərib, dəstəyə çağırıblar. O, Ağ Evə qəbul edilən ilk Sovet vətəndaşı olub və ABŞ-ın 43 şəhərində çıxış edib. Çarli Çaplin onun bütün barmaqlarını bir-bir öpüb və "Bu kiçik və zərif əllərin yüzlərlə nasist əsgərini öldürməsi inanılmazdır"deyib.
O, ölkəsinə qayıdandan sonra digər snayperlərin hazırlanmasına davam edib.


1945-ci ildə müharibə başa çatdıqdan sonra Lyudmila Kiyev Universitetinə qayıdıb və tarix üzrə doktorluq dərəcəsini tamamlayıb, ömrünün qalan hissəsini tarixçi kimi davam etdirir. O, 1974-cü ildə 58 yaşında təbii səbəblərdən öləcəkdi. Ölümündən sonra orduda tanış olduğu və ailə qurduğu Leonid Kitsenkonun vəfat etdiyi yerə yaxın Sevastopol küçəsinə onun adı verilib.
 

Lyudmilanın həyatı 2 aprel 2015-ci ildə ekranlara çıxan "Bitva za Sevastopol" (Sevastopol uğrunda döyüş) filmində təsvir edilmişdir.

Xanım

Sfera.az