Çoxlu cəza növü eşitmişik, amma bu barədə heç vaxt xəbərimiz olmayıb.

Hamımız Osmanlı İmperiyasını köklü bir dövlət kimi tanıyırıq və bilirik ki, belə bir dövlət möhkəm hakimiyyət qurmadan əsrlər boyu hökmranlıq edə bilməzdi.
Amma bu hakimiyyəti saxlamaq üçün insanlar zaman-zaman mühakimə olunur, cəzalandırılır, hətta işgəncələrə məruz qalırdılar. O dövrün qanunlarını müzakirə edərkən onları bugünkü ictimai mühakimələrlə qiymətləndirmək yox, o dövrün şərtlərinə baxmaq lazımdır.

 

Sfera.az bu tarixin səhifələrindən sizi təəccübləndirəcək bir cəza növü haqqında yazı təqdim edir.

Gəlin məhkumun qalada həbs edilməsi mənasını verən “kalebentizm”i araşdıraq.


Kalebentlik cəzası, Osmanlı məhkəmə sistemindəki bəzi digər cinayətlərə bağlı olan sürgün cəzasından qat-qat ağır cəza hesab olunur. Bu cəza ilə sürgün cəzasında olduğu kimi cinayətkarların islah edilməsi və cəmiyyətə inteqrasiyası nəzərdə tutulur.
Bəs, Kalebent statusuna məhkum edilənlər hansı cinayətləri törədiblər?
 

Osmanlıda tilsim-cadu ilə məşğul olsanız, çörək və s. az çəki ilə satsanız və ya ictimai yerlərdə dövlət məmurları haqqında dedi-qodu etsəniz, qəsrdə məcburi bağlanmağa məhkum oluna bilərdiniz.
 

Nə vaxta qədər qalada tək oturmaq olar? Bu cəza nə qədər davam edirdi?


Təəssüf ki, Kalebent penaltisinin müəyyən müddəti yox idi. Bəzən bu müddət günlərlə məhdudlaşa bilər, bəzən aylar çəkə bilər. Əgər Kalebentə məhkum olmusunuzsa, içəridə qalacağınız vaxt bəxtdən asılı deyildi, müəyyən qaydalar var idi.
Deməli, bu cəzadan qurtulmaq mümkün deyildi.
 

Əslində, bu cəzanın məqsədi məhbusu islah etmək olduğundan, bu məqsədə nail olunduğuna əmin olmaqla ondan qaçmaq olardı.
 

Ailəsi və ya uşaqları ağır vəziyyətdə olan, amnistiya adı ilə xəzinəyə pul və ya mal verən şəxslər də amnistiyaya düşə bilərdilər.
 

Nəhayət çıxdıqdan sonra məhkumu bəzi məhdudiyyətlər gözləyirdi. Əgər ruhani sinifinə mənsub olsa, işindən qovulur, bir daha cinayət törətməyəcəyiniz gözlənilə bilər və hətta İstanbulu tərk etmək tələb edə bilərdilər. Nəticələr törətdiyiniz cinayətdən və sonradan yaşadığınız düzəlişdən asılı idi.
Məsələni misal çəkərək aydınlaşdıraq.


Əli İstanbulun ən işlək bazarlarından birində işləyirdi. Ayaqqabı və başmaq tikib, təmir edib satıb. Lakin məlum olurdu ki, Əli pis vəziyyətdə olan ayaqqabıları öz işinə qarışdığına görə də olsa, dəyərindən artıq qiymətə satır. Etdiyi əməllərə görə cəzasını təyin etmək üçün bu məsələ məhkəməyə aparıldıqdan sonra nəhayət Əli islah oluncaya qədər Səddülbahir qalasında həbs ediləcəkdi.

Amma İslam adət-ənənələrinə verilən dəyərə görə, müqəddəs Ramazan ayında Əli üçün bağışlanma yolu göründü.


Məhkum olunduqdan bir müddət sonra Əlinin valideynləri yazdıqları ərizədə Əlinin peşman olduğunu, indi cəzalandırıldığını və islah edildiyini bildiriblər. Üstəlik, Ramazan ayı olduğu üçün xüsusi günlər üçün rəhmət olaraq Əlidən bağışlanma diləyirdilər.

Əli nəhayət cəzadan qurtula bildi və iki ay on gündən sonra azadlığa çıxdı. Bu qədər…

Xanım

Sfera.az