Bunları bilmək maraqlıdır

Pilotlar niyə enişdən əvvəl minlərlə dollarlıq yanacağı boşaldırlar? Niyə təyyarələrin yanacaq deposu qanadlarında olur?
 

Sfera.az bu yazıda sizə bu sualların ətraflı cavabı haqqında maraqlı yazı təqdim edir.


Təyyarələrin havada olarkən yanacaq tökməsi ilk baxışdan təəccüblü və hətta təhlükəli görünə bilər. Ancaq pilotların bunu etmək üçün özünə görə səbəbləri var.

Bəs niyə yanacaqlarını boşaldırlar və bu nəyə lazımdır?

Rəsmi olaraq "yanacaq atma" kimi tanınan pilotların yanacaq atması əslində çox təhlükəsiz prosedurdur və müəyyən hallarda məcburi olur.


Xüsusən də təyyarələr təcili eniş etməli olduqda, artıq yanacağı boşaldaraq enişlərini təhlükəsiz edirlər.

Bu proses çox tez-tez həyata keçirilmir, lakin həyata keçirildikdə uçuş təhlükəsizliyində mühüm rol oynayır.


Bəzi təyyarələr eniş zamanı qalxarkən olduğundan daha yüngül olmaq üçün nəzərdə tutulub. Məsələn, bəzi iri ticarət təyyarələri eniş zamanı qalxma çəkisindən 90.000 kiloqram yüngül ola bilər. Çünki ağır təyyarə ilə eniş təyyarənin zədələnmə riskini artırır.

Uzun uçuşlar zamanı təyyarələr təbii olaraq yanacaq sərf edir və eniş zamanı bu ağır yanacaqdan xilas olur.

Amma fövqəladə vəziyyət yaranarsa, təyyarə enməzdən əvvəl bu artıq yanacağı sürətlə atmalı ola bilər.
Yanacağın boşaldılması prosesi pilotun kokpitdəki düyməni basması qədər sadədir.


Təyyarənin qanadlarındakı xüsusi ucluqlar vasitəsilə havaya minlərlə kiloqram yanacaq buraxılır. Bu proses zamanı boşaldılan yanacaq, xüsusilə isti günlərdə və təyyarə yüksək hündürlükdə olarsa, yerə dəyməzdən əvvəl tez-tez buxarlanır.

Fövqəladə vəziyyətdə, vaxt kritik dərəcədə məhdud olarsa, pilotlar yanacaq tökməkdənsə, artıq çəki ilə eniş etməyi seçə bilərlər.


Bununla belə, bu, təyyarənin daha çox texniki xidmət tələb etməsinə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, yanacaq dempinqi ümumiyyətlə daha təhlükəsiz və daha sərfəli bir seçim hesab olunur.
 

Aviasiya dünyasında müasir təyyarə dizaynlarında yanacaq çənlərinin qanadlarda yerləşməsi isə təsadüfi deyil.

Bəs, bu qərarın arxasında duran məntiqi səbəbləri bilirsinizmi? Təyyarənin yanacaq çənlərinin niyə qanadlarda yerləşdiyinə nəzər salaq:
 

Təyyarə konstruktorları qanadlardakı geniş boşluqlardan istifadə edir və yanacaq saxlamaq üçün bu ərazilərdən istifadə edirlər.
 

Bu yanaşmanın ən böyük üstünlüyü qanadların uçuş zamanı qaldırma qüvvəsi yaratmasıdır. Qanadlarda saxlanılan yanacaq bu qaldırıcı qüvvə ilə dəstəklənir və beləliklə, təyyarənin gövdəsində təzyiq azalır.

Əgər yanacaq tamamilə gövdədə saxlanılsaydı, bu, həm yük tutumunu məhdudlaşdırar, həm də təyyarə konstruksiyasına əlavə yük qoyardı.

Qanadlardakı yanacaq çənləri də uçuş təhlükəsizliyi baxımından böyük üstünlüklər verir. Qanadlara yerləşdirilən yanacaq təyyarənin konstruktiv möhkəmliyini artırır və yükü bərabər paylayır, uçuşda sabitliyi təmin edir.

Qanadlardakı əlavə çəki uçuş zamanı qanadların daha dayanıqlı olmasına kömək edir və təyyarənin sabit uçmasına şərait yaradır.


Sabitlik, xüsusən də fırtınalı havalarda və ya qalxma/enmə zamanı son dərəcə vacibdir.

Yanacağın qanadlarda saxlanması təyyarənin aerodinamikasını da optimallaşdırır.

Təyyarə konstruktorları yanacaqları qanadlarda saxlayaraq təyyarənin aerodinamik göstəricilərini artırmağı hədəfləyirlər. Qanadlarda saxlanılan yanacaq təyyarənin ağırlıq mərkəzini tarazlayaraq daha səmərəli uçuş təmin edir.

Qanadlarda yanacaq çənlərinin olmasının başqa bir üstünlüyü isə, cazibə qüvvəsi ilə qidalanma təklif etməsidir.


Bir çox təyyarələrdə yanacaq çənləri mühərriklərin üstündə yerləşir və yanacağın çəkisi ilə mühərriklərə axmasına şərait yaradır. Bu, yanacaq nasoslarından asılılığı azaldır və yanacağın daha səmərəli istifadəsini təmin edir.

Aysel

Sfera.az