Quş qripi bütün dünyada getdikcə daha çox yayılır və epidemiya təhlükəsi yaradır. Yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssislərin fikrincə, infeksiya bütün planetə yayılır və pandemiya həddinə çata bilər.

Sfera.az bildirir ki, yoluxucu xəstəliklər mütəxəssisləri təsdiqlənmiş diaqnozların sayının həmişə xəstələrin faktiki sayından əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olduğunu qeyd edirlər.

Söhbət Avstraliyadan başqa bütün qitələrə artıq çatmış quş qripinin yüksək yoluxucu H5N ştamından gedir. Hətta Antarktidada pinqvinlərdə və Yaxın Şərqdə dəvələrdə infeksiya diaqnozu qoyulub.

ABŞ-da, Kənd Təsərrüfatı Departamentinin məlumatlarına görə, Amerikanın bütün 50 ştatında həm təsərrüfatlarda, həm də vəhşi təbiətdə quş qripi halları var.

İnfeksiya yayılır və virus inkişaf edə bilər

İnfeksiya quşçuluq təsərrüfatlarından yayılıb və artıq buynuzlular arasında yoluxma halları qeydə alınır. Onların sayı artıq 1000-dən çoxdur. İnsanlar arasında həkimlər quş virusuna yoluxma hallarının ən azı 70 olduğunu qeyd edir. Onların arasında bir nəfər artıq dünyasını dəyişib.

Cons Hopkins Universitetindən (ABŞ) epidemioloq Keytlin Riversin sözlərinə görə, hakimiyyətin - əvvəlcə Co Bayden administrasiyasının, indi isə Donald Trampın hərəkətləri nəticəsində virusun yayılmasının dayandırılmasının gecikdiyini bildirib.

Xüsusilə, söhbət ABŞ-ın müxtəlif ştatlarının daşıma üçün fərqli qaydaları olmasından gedir.

Toronto Universitetinin tibb professoru Kamran Xan deyir: "Əgər virusa davamlı təkamül etmək, tədricən digər məməliləri yoluxdurmağa uyğunlaşmaq üçün kifayət qədər imkan versək, Birləşmiş Ştatlarda heyvanlar arasında mövcud infeksiya epidemiyası yeni pandemiyanın tətikçisi ola bilər. Biz tarixdən çox yaxşı bilirik ki, H5N1 virusu insanlar üçün çox təhlükəlidir".

Quş qripi insanlara keçə bilərmi?

Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının məlumatına görə, 2025-ci ilin aprel ayında quşlar arasında 59 quş qripi, eləcə də Şimali və Cənubi Amerika, Asiya və Avropada digər quşlar və məməlilər arasında 44 epidemiya qeydə alınıb.

2024-cü ilin dekabr ayından etibarən insanlarda H5N1 infeksiyası halları da qeydə alınıb. Onlar ABŞ, Böyük Britaniya, Hindistan, Meksika, Kamboca və Vyetnamda qeydə alınıb. Onilliklər ərzində quş qripi ilk növbədə quşları təsir edən bir virus olaraq qaldı. Çox nadir hallarda insanlara problem yaradırdı.

Ancaq indi infeksiya növlərarası maneələri daha tez-tez və daha sürətli aşır.

Professor Rivers deyir: "Bioloji nöqteyi-nəzərdən növlər arasında bu nəhəng sıçrayışlar sadəcə ördəklərdən göyərçinlərə keçmək məsələsi deyil. Virusun təkamül etməyə davam etməsi və insanlar üçün təhlükəyə çevrilməsi ehtimalı hər gün artır".

O, xəbərdarlıq edir ki, əgər virus yoxdursa, "ştammın qəfil dirçəlişi" ola bilər və infeksiya nə qədər uzun müddət yayılsa, onun uyğunlaşma yolları bir o qədər çox olmalıdır.

Quş qripinə qarşı peyvənd varmı?

Dünyada quş qripinə qarşı peyvənd var, lakin quşları kütləvi şəkildə effektiv şəkildə peyvənd etmək çətindir. Böyük Britaniyanın Pirbrayt İnstitutunun quş qripi və Nyukasl xəstəlikləri qrupunun rəhbəri Dr Munir İqbalın sözlərinə görə, peyvənd sürətlə tükənmək üzrədir və bəzi təsərrüfatlarda yalnız qismən peyvənd edilib ki, bu da patogenin quşların immun sisteminə müqavimət göstərməsinə səbəb ola bilər.

"Məsələn, Fransada ördəkləri peyvənd etməyə başladılar - və yoluxma nisbəti dərhal kəskin şəkildə azaldı. Virusun dövranı zəiflədi, lakin bu, regional səviyyədə işləyir" - dedi.

Aİ hər bir ölkənin peyvəndləri müstəqil şəkildə həyata keçirə bilməsi üçün tövsiyələr hazırlayır. Bununla belə, hətta peyvənd olunmuş quş da infeksiyanın daşıyıcısı ola bilər və onu yenidən vəhşi quş populyasiyasına ötürə bilər.

ABŞ Kənd Təsərrüfatı Departamenti bu yaxınlarda ev quşlarını qorumaq üçün yenilənmiş H5N1 peyvəndinin istifadəsinə icazə verib.

İnsanların peyvənd edilməsi

ABŞ-da insanlar üçün bir neçə milyon doza quş qripi peyvəndi var.

"Bu peyvəndlər yalnız yüksək riskli şəraitdə istifadə olunur, yəni onlar yalnız heyvanlarla yaxın təmasda olan işçilər üçün nəzərdə tutulub. Əgər bu virus pandemiyaya gətirib çıxararsa, bu, yeni peyvəndin hazırlanması və onun kütləvi istehsalı üçün istifadə olunacaq ştamdır" - deyə Dr. Xan izah edib.

Aysel

Alimlər yeni pandemiyaya hazırlaşırlar