Aaraşdırmaya görə, Avropa ciddi ekoloji böhranla üz-üzədir.

 

Sfera.az bildirir ki, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) araşdırmaları göstərib ki, Avropa qitəsi əhalisinin 98%-i havanın keyfiyyətinin normadan iki dəfədən çox pis olduğu bölgələrdə yaşayır.
 

Ən çox zərər çəkən ölkə isə Şimali Makedoniyadır. Burada insanların təxminən üçdə ikisi ÜST-ün havanın çirklənməsi üçün tövsiyə etdiyi səviyyədən dörd dəfə, paytaxt Skopye də daxil olmaqla dörd regionda demək olar ki, altı dəfə yüksək olduğu ərazilərdə yaşayır.
 

Şərqi Avropada vəziyyət Qərbi Avropadan qat-qat pisdir. İstisna İtaliyadır, burada Po Vadisi və ölkənin şimalındakı ətraf ərazilərin sakinlərinin üçdə birindən çoxu normadan dörd dəfə yüksək olan təhlükəli hava hissəcikləri ilə nəfəs alır. Şərqi Avropa ölkələrinin - Serbiya, Rumıniya, Albaniya, Polşa, Slovakiya və Macarıstanın demək olar ki, bütün sakinləri ÜST-nin ikiqat göstəricilərinə malikdirlər.


Almaniyada da əhalinin dörddə üçü ikiqat hava keyfiyyət standartları ilə yaşayır. İspaniyada bu göstərici 49%, Fransada isə 37% təşkil edir. Britaniyada əhalinin dörddə üçü məruz qalma səviyyəsinin ÜST tövsiyələrindən 1-2 dəfə çox olduğu ərazilərdə yaşayır. Əhalinin demək olar ki, dörddə biri bu hədddən iki dəfə çox olan ərazilərdə yaşayır.

"Bu, ciddi sağlamlıq böhranıdır. Biz aydın şəkildə görürük ki, Avropada demək olar ki, hər kəs zəhərli hava ilə nəfəs alır"- deyə tədqiqatçılar qrupuna rəhbərlik edən Hollandiyanın Utrext Universitetinin ekoloji epidemiologiya professoru Roel Vermeulen bildirib.
 

Bununla belə, havada incə hissəciklərin aşağı konsentrasiyasının müşahidə olunduğu bölgələr var. Məsələn, İsveçdə ÜST-ün limitindən iki dəfə yüksək olduğu heç bir ərazi yoxdur. Şotlandiyanın şimalındakı bəzi ərazilər Avropada səviyyələrin daha da aşağı olduğu azsaylı ərazilər sırasındadır. Bununla belə, araşdırmalara görə, Avropa əhalisinin yalnız 2%-i müəyyən standart çərçivəsində yaşayır.

 

Avropanın çirklənmə xəritəsi



Keçən həftə Avropa Parlamenti 2035-ci ilə qədər ÜST-nin PM2.5 təlimatlarını qəbul etməyə səs verib. Avropa Şurası tərəfindən hələ razılaşdırılmamış qanun hüquqi hədlər daxilində illik PM2.5 konsentrasiyaları üçün 5 µg/m3 olan məcburi limit müəyyən etməlidir. Lakin ekspertlər təcili tədbirlər görülməli olduğunu deyirlər.


“Havanın çirklənməsinin orqanizmin demək olar ki, hər bir orqanına təsir etdiyini, ürək və ağciyər xəstəliklərindən xərçəng və şəkərli diabetə, depressiya və psixi xəstəliklərə, koqnitiv pozğunluqlara və aşağı doğum çəkisinə qədər çoxlu sayda sağlamlıq problemi ilə əlaqəli olduğunu göstərən sübutlara işarə edirlər”.


Avropanın bəzi şəhərləri, o cümlədən London və Milan, ultra aşağı emissiya zonaları - nəqliyyatı sakitləşdirmə sxemləri, gəzinti və velosiped sürmə təşəbbüsləri tətbiq etməklə havanın çirklənməsi ilə mübarizədə irəliləyiş əldə edir. Lakin ekspertlər bildirirlər ki, elm adamlarının gördüyü artan zərər səviyyəsini nəzərə alaraq siyasətçilər daha qətiyyətli hərəkət etməlidirlər.
 

PM2.5 nədir?
 

PM2.5 havadakı kiçik hissəciklərin ölçüsüdür və əsasən qalıq yanacaqların yanması nəticəsində əmələ gəlir. Bəziləri ağciyərlərdən qan dövranına keçərək orqanizmin demək olar ki, hər bir orqanına təsir edir. ÜST-nin cari təlimatları göstərir ki, illik orta PM2.5 konsentrasiyası kubmetrə 5 mikroqramdan (µg/m3) çox olmamalıdır.
 

PM2.5-in əsas çirklənmə mənbələri yol nəqliyyatı, sənaye, məişət istilik sistemi və kənd təsərrüfatıdır. Üstəlik, əhalinin ən yoxsul təbəqələri pis havadan ən çox əziyyət çəkir.


"Ən çox zərər çəkən ölkələr, bəzi nəzərəçarpacaq istisnalar istisna olmaqla, həm də ən aşağı və orta gəlirli ölkələrdir; bu, Aİ-də hiss etdiyimiz ekoloji ədalətsizliyin miqyasını göstərir. Havanın təmizlənməsi, xüsusən də Şərqi Avropada bərabərliyi təmin etmək üçün təcili tədbirlər görülməlidir. Bu, Avropanın hər yerində sağlam həyat üçün əla fürsət olar”- Düsseldorf Universitetinin (Almaniya) ətraf mühit epidemiologiyası professoru Barbara Hoffmann bildirib.
 

Ümumilikdə ekspertlər bildirirlər ki, yüksək səviyyəli PM2.5 qitədə hər il təxminən 400 000 ölümə səbəb olur.
 

Xatırladaq ki, yayın əvvəlində Kanadada baş verən meşə yanğınlarının boğucu tüstülərindən ibarət nəhəng buludları da Avropanı bürüyüb.

Aynur

Sfera.az