Tarixdə sirr olaraq qalan bir çox hadisələr var. Roanoke koloniyasının yoxa çıxması da onlardan biridir.

Sfera.az sizə XI əsrdə 116 nəfərdən ibarət Britaniya koloniyasının müəmmalı şəkildə yoxa çıxdığı sirli Roanoke hadisəsi haqqında yazı təqdim edir.

Tarix boyu həlli mümkün olmayan çox sirli hadisələr olub. Dünyadan kənar həyatdan sirli rəqs epidemiyasına, damarlarında qan olan 2000 illik cəsəddən, heç kimin həll edə bilmədiyi əlyazmaya qədər... Bütün bunlar izah olunmayan tarixi hadisələr arasındadır. Təbii ki, belə müəmmalı hallar yüzlərlədir. Onlardan biri 1590-cı ildə müəmmalı şəkildə yoxa çıxan Roanok koloniyasıdır. Koloniya haqqında çoxlu qorxulu əfsanələr, eləcə də bəzi fərziyyələr var.

Roanoke koloniyası indiki ABŞ-ın Şimali Karolina ştatında yerləşən Roanoke adasında qurulmuş Britaniya koloniyası idi. Koloniyanın əsası Kraliça I Elizabetin dövründə qoyulub. Bu koloniyanın Şimali Amerikada ilk İngilis qəsəbəsi olması planlaşdırılırdı. Bu səbəbdən, 1584-cü ildə ser Walter Raleigh Şimali Amerika sahillərində məskunlaşma üçün uyğun yerləri müəyyən etmək üçün lazımi avadanlıqla təchiz edilmiş bir qrup yaratdı. Komandanın başında Phillip Amadas və Arthur Barlowe dururdu.

Komandanın tədqiq etdiyi ərazi I Elizabetin şərəfinə Virciniya adlandırıldı. Bu yolla Walter Raleigh Şimali Amerikada koloniya qurmaq üçün kraliçadan 10 illik icazə ala bildi.

1585-ci ilin aprelində ilk mühacir qrupu Roanok adasına göndərildi. Bu mühacir qrupu yalnız kişilərdən ibarət idi. Qrupun sədri Ser Riçard Qrenvill idi.

İlk immiqrantların əksəriyyəti Britaniyanın İrlandiya ilə müharibəsində xidmət etmiş veteranlar idi. Apreldə yola düşən ilk qrup iyulun sonunda Amerika sahillərinə çatdı. Lakin onların gəmisi sahilə çıxdı və ciddi ziyan gördü. Bu arada ərzaq ehtiyatlarının əhəmiyyətli hissəsi məhv olmuşdu.

Amerikaya gələn immiqrantlar əvvəlcə koloniya yaratmaq fikrindən uzaq idilər. İngilislər yerli əhalinin məskunlaşdığı yerləri yoxladılar, lakin Akvakoqok kəndinin yerli sakinlərini gümüş fincanlarını oğurlamaqda günahlandırdılar və kəndi yandırdılar. Bütün bu hadisələrə baxmayaraq, ser Qrenvil qərarlı idi : koloniya qurulacaqdı.

Ser Grenville 1586-cı ilin aprelində daha çox insan və yeməklə geri dönəcəyini vəd edərək, təxminən 75 nəfərdən ibarət qrupuna Roanok adasının şimal ucunda Britaniya koloniyası qurmaq missiyasını tapşıraraq ayrıldı. Amma Amerikada ilk koloniya qurmaq üçün ayrılan mühacirlərin yerlilərlə problemi davam edirdi. Digər tərəfdən, onlar da ərzaq qıtlığından əziyyət çəkirdilər. Ser Qrenvill isə təyin olunmuş vaxtda geri qayıtmadı. Mühacirlər isə bütün bunları bəhanə edərək Amerikanı tərk etdilər.

Ser Grenville Amerikaya vəd edilən tarixdən gec gəldi. Lakin o, koloniyanı istədiyi kimi tapa bilmədi. Bu hadisədən iki həftə sonra Grenville Amerikaya çatdı və koloniyanı sahibsiz aşkar etdi. Bunun üzərinə onlara koloniya qurmağı tapşıran ser Walter Raleigh, Virciniyada koloniya qurma icazəsini davam etdirmək üçün 15 nəfəri orada qoyub İngiltərəyə qayıtdı.

1587-ci ilin yazında ser Walter Raleigh adaya başqa bir qrup kolonist göndərdi. Bu dəfə koloniya 121 immiqrantdan ibarət idi və qrupa Raleighin dostu, dənizçi və rəssam Con Uayt rəhbərlik edirdi.

Yeni koloniyaya əvvəlki 15 nəfərlik qrupu tapmaq tapşırılmışdı. Lakin adaya çatanda heç kimi tapa bilmədilər. Yalnız bir nəfərin sümükləri var idi. Yerli sakinlərdən məlumat alan müstəmləkəçilər qrupun hücuma məruz qaldığını və yalnız 9 nəfərin xilas ola bildiyini bildiriblər. Doqquz kolonist isə qayıqla qaçıb.

Mühacirlər 22 iyul 1587-ci ildə Roanok adasına endi. Bununla belə, yerlilərlə problemlər davam edirdi. İmmiqrasiya şöbəsinin rəhbəri Uayt problemi həll etmək istəsə də, buna nail ola bilmədi. Buna görə də kömək axtarmaq üçün İngiltərəyə qayıtmaq qərarına gəldi. Roanoke koloniyası yerlilərlə yaşadıqları problemlərə görə həyatlarından narahat idilər. Buna görə də Con Uaytı İngiltərəyə getməyə və yardım gətirməyə razı saldılar. Uayt qızı və nəvəsi də daxil olmaqla adadakı 116 nəfərlik koloniyanı tərk edərək İngiltərəyə yola düşür.

Normalda səyahətin 1 il çəkəcəyi gözlənilirdi. Lakin o zaman İngiltərənin İspaniya ilə müharibədə olması hər şeyi qarışdırdı. Uaytun Roanok adasına qayıtması düz iki il çəkdi. 1590-cı il avqustun 18-də adaya ayaq basanda anladı ki, tərk etdiyi koloniyadan əsər-əlamət qalmayıb. Təxminən 90 kişi, 17 qadın və 11 uşaqdan ibarət 116 nəfərlik koloniya izsiz şəkildə itmişdi. Uayt adanı araşdırdı. Tapdığı yeganə ipucu ağaca oyulmuş "croatoan" sözü idi.

Xorvatlar və ya Hatteranlar adanın cənubunda yaşayan və kolonistlərlə dostluq edən hindular idi. White heç bir şey edə bilmədiyi üçün adanı tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Kolonistlərin yoxa çıxmasını ilk kəşf edən Uayt gördüyü hər şeyi bir məktubda təsvir etdi.

White məktubunda: “1585-ci il koloniyasında olduğu kimi yerdə qalan sümük də yox idi. Onların evi dağıdılmış və ya yandırılmışdı"- deyə yazıb.

İllər, hətta əsrlər keçdi. Ancaq itirilmiş koloniyanın izi tapılmadı. 116 qadın, uşaq və kişi mühacir müəmmalı şəkildə yoxa çıxmışdı.

İtirilmiş koloniyanın taleyi ilə bağlı müxtəlif fərziyyələr irəli sürülüb. Ümumi nəzəriyyə ondan ibarətdir ki, kolonistlər dağılaraq müxtəlif bölgələrə assimilyasiyaya uğrayıblar. Digər tərəfdən, başqa bir fərziyyə, mühacirlərin İngiltərəyə qayıtmağa çalışdıqları, lakin səyahət zamanı həyatını itirmələridir.

Təbii ki, daha dəhşətli iddialar da var. Arxeoloq Lawrence Stager, immiqrantların yerli amerikalı adamyeyənlər tərəfindən yeyilmiş ola biləcəyini irəli sürüb. Digər tərəfdən, başqa bir iddia isə Roanokedə məskunlaşanların Floridada sahildən bir qədər aşağıda məskunlaşan ispanların qurbanı olmasıdır. İspanların daha əvvəl bir Fransız koloniyasını məhv etdikləri məlum idi. Qərbi Hindistandakı ispanların ingilis kolonistlərinin varlığından xəbərdar olduqları dəqiq idi. Çünki Darby Glande adlı bir Roanoke sakini, müxtəlif ləvazimatlar almaq üçün Puerto Rikoya endikdən sonra İspan səlahiyyətlilərinə Roanoke qəsəbəsi haqqında məlumat vermişdi.

Bu mövzuda müxtəlif araşdırmalar olsa da, koloniyanın yoxa çıxması bu gün də sirr olaraq qalır.

Aynil