Müasir dünyada informasiya savaşları, kibercasusluq və geosiyasi münaqişələr dövlətlərin yalnız diplomatik deyil, kəşfiyyat sahəsində də rəqabətini gücləndirib. Artıq dövlətlərin gücü təkcə hərbi arsenal və iqtisadiyyatla deyil, həm də kəşfiyyat orqanlarının çevikliyi və effektivliyi ilə ölçülür.

ABŞ, Rusiya, Çin və digər ölkələrə məxsus casus şəbəkələri qlobal miqyasda təsir gücünə malikdir. Onların büdcələri, əməliyyatları və texnoloji imkanları dünya təhlükəsizliyinə birbaşa təsir edir. Azərbaycan da bu sahədə öz təhlükəsizlik strukturlarını gücləndirən ölkələr sırasındadır.

Sfera.az casus şəbəkələri haqqında əsas faktları təqdim edir:

ABŞ – CİA (Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi)

ABŞ-nin xarici kəşfiyyat xidməti olan CİA, dünyada ən güclü və nüfuzlu casus şəbəkələrindən biri hesab olunur. Agentliyin illik büdcəsinin 30 milyard dollardan artıq olduğu ehtimal edilir. CIA xarici ölkələrdə siyasi təsir əməliyyatları, rejim dəyişikliyi, terrorla mübarizə və kiberkəşfiyyat kimi istiqamətlərdə fəaliyyət göstərir.

Rusiya – FSB və GRU

Rusiya kəşfiyyat sisteminin əsas sütunları FSB (daxili təhlükəsizlik) və GRU (xarici hərbi kəşfiyyat) təşkilatlarıdır. Xüsusilə GRU son illərdə Avropada və ABŞ-də aparılan kiberhücumlar və siyasi təsir əməliyyatları ilə gündəmə gəlib. Rusiya bu xidmətlərə dövlət büdcəsindən böyük resurs ayırır, dəqiq rəqəmlər isə rəsmi olaraq gizli saxlanılır.

Çin – MSS (Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyi)

Çinin MSS agentliyi həm daxili nəzarət, həm də xarici casusluq üzrə fəaliyyət göstərir. Qərb ölkələri tərəfindən texnoloji casusluqda tez-tez ittiham olunur. MSS texnoloji sənaye, universitetlər və strateji obyektlər üzərindən informasiya toplamaq üçün geniş şəbəkəyə malikdir.

İsrail – Mossad

Mossad dünyanın ən çevik və aqressiv casus orqanlarından biri kimi tanınır. Büdcəsi təxminən 2.7 milyard dollardır. Agentlik əsasən terrorla mübarizə, hədəfli qətllər, kiberəməliyyatlar və strateji informasiya toplama fəaliyyəti ilə məşğuldur.

Böyük Britaniya – GCHQ və MI6

GCHQ kiberkəşfiyyat sahəsində ixtisaslaşıb. MI6 isə xarici əməliyyatları icra edir. GCHQ-nin büdcəsi təxminən 3.7 milyard funt sterlinqdir və İngiltərə təhlükəsizlik sistemində əsas rol oynayır.

Fransa – DGSE

Fransanın DGSE xidməti əsasən xarici kəşfiyyatla məşğul olur. Xüsusilə Afrikadakı keçmiş müstəmləkələrdə aktivdir. İllik büdcəsi 880 milyon avro civarındadır.

Almaniya – BND

BND texnoloji casusluq və peyk izləmə sahələrində ixtisaslaşıb. Avropanın əsas kəşfiyyat qurumlarından biridir. İllik büdcəsi 1 milyard avrodan çoxdur.

Kanada – CSIS

Kanadanın CSIS orqanı daxili təhlükəsizlik, əks-kəşfiyyat və beynəlxalq terror şəbəkələrinin izlənməsi ilə məşğuldur. Büdcəsi təxminən 700 milyon Kanada dollarıdır.

Türkiyə – MİT (Milli İstihbarat Təşkilatı)

Türkiyənin MİT-i son illərdə regional əməliyyatlarla güclü şəkildə gündəmə gəlib. Xüsusilə Suriyada və Liviyada aparılan əməliyyatlar agentliyin gücünü göstərir. Büdcəsi 2024-cü ildə 17 milyard lirəni keçib.

Qlobal tendensiyalar nə göstərir?

Kəşfiyyat orqanları artıq sadəcə informasiya toplamaqla kifayətlənmir. Onlar diplomatik münasibətləri formalaşdırmaq, iqtisadi qərarlara təsir etmək və geosiyasi prosesləri yönləndirmək gücünə sahibdirlər. Kiberməkan isə bu rəqabətin yeni cəbhəsinə çevrilib.

Dünyada casus şəbəkələrinin fəaliyyəti getdikcə daha mürəkkəb və strateji xarakter alır. Hər bir ölkə öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bu sahəyə böyük sərmayə yatırır. Belə bir vəziyyətdə qlobal sabitlik və informasiya təhlükəsizliyi məsələləri hərzamankındən daha vacibdir.

Casus şəbəkələri artıq sadəcə “kölgədə işləyən agentlər” deyil. Bu strukturlar müasir siyasətin, təhlükəsizliyin və diplomatiyanın bir hissəsinə çevrilib. Azərbaycanın da bu prosesdə yerini möhkəmləndirməsi milli təhlükəsizliyin qorunması və regional sabitliyin təmin edilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Firuzə Əliyeva
Sfera.az

Dünyanın ən böyük casus şəbəkələri - Onlara milyardlar ayrılır...