ABŞ-nin məşhur “Forbes” iqtisadi jurnalında Bakı haqqında məqalə-reportaj dərc olunub.

Sfera.az xəbər verir ki, yazıda Bakının tarixi, mədəniyyəti, müasirliyi mövzularına toxunulub.

Məqalədə qeyd olunub ki, Avrasiyanın Qafqaz regionunda yerləşən Azərbaycan dövlətinin ərazisi ABŞ-nin Cənubi Karolina ştatı və ya İrlandiya dövləti qədərdir. Bu, fars, türk, ərəb və rus təsirlərini özünə çəkib yayan coğrafi və mədəni bir girdabdır.

“Biz bu böyük kokteyli Azərbaycan adlandırırıq. Xəritəyə baxın. Bir çox insan bu şəhəri Asiya ilə Avropanın qovşağı kimi idarə etmək istəyirdilər”,-yerli bələdçi və tərcüməçi Nərim Musabəyova bildirib.

Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportundan paytaxt Bakıya gedən səkkizzolaqlı avtomobil yolunun bir hissəsində onilliklər əvvəl Dubayda Şeyx Zayed Yoluna bənzəyən (daha az izdihamlı vaxtda) yol kənarındakı “Art Nouveau” memarlığı ilə tikilmiş göydələnlər yerləşir. Yerli sakinlər bu bənzətməni ona görə rədd edirlər ki, onların paytaxtı 16 əsr əvvəl yaranıb, halbuki Əmirliklərdə adı çəkilən şəhərin yaşı iki əsrdən də azdır. Bakının əsas yolları geniş və qüsursuzdur (baxmayaraq ki, tez-tez tıxac olur), və bir çox yolların kənarları ağaclar əkilərək yaşıllaşdırılıb. Şəhərin canlı gecə həyatında “Bolt” və “Yango” taksiləri tünd yaşıl şəhər avtobusları arasından keçərək gecə yarısına qədər nəqliyyat hərəkətini təmin edir. Şəhərdə gündəlik yarım milyondan çox sərnişin daşıyan 27 stansiya və üç xətli “Bakı Metropoliteni” də var. Şəhərdə cinayət ümumiyyətlə aşağıdır və yerli sakinlər tolerantlıq və şəffaflıqla fəxr edirlər. 1918-ci ildə Azərbaycan qadınlara səsvermə hüququ verən ilk İslam ölkəsi olub.

NEFT

Xəzər dənizinin qərb sahili boyunca Bakının tarixən nəzarəti rus və farslar arasında dəyişib. Bakı 1920-ci ildə Azərbaycanın paytaxtı oldu və bu gün Bakıda 2,4 milyon əhali yaşayır. Şəhər əsrlər boyu neft və qaz hasilatından iqtisadi nüfuz əldə edib. 1594-cü ilə aid bir yazılı qeyddə 115 fut (35 metr) dərinliyə batmış neft quyusu təsvir edilir. Daxili yanma mühərriki ixtira edilməzdən əsrlər əvvəl səyyah Marko Polo yazırdı ki, Azərbaycan nefti həm yandırmağa, həm də qaşıntılara qarşı dərman kimi istifadəyə yararlıdır. Həm də tarixən su izolyasiyası və santexnika üçün istifadə edilmişdir. Britaniya Admirallığının rəhbəri kimi Britaniya hərbi gəmilərinin yanacağını kömürdən neftə dəyişən Uinston Çörçill deyirdi ki, əgər neft dünyanın kraliçası idisə, Bakı onun taxtıdır. Hitler onun qoşunları Bakı ətrafındakı neft mədənlərinin təhlükəsizliyini təmin etməsə, İkinci Dünya Müharibəsini uduzacağını düşünürdü. Alfred Nobel (prestijli mükafat şöhrətinə sahib) və onun qardaşları 19-cu əsrin sonlarında Bakıda ilk xarici neft şirkətini qurub və nefti toplu şəkildə daşıyan ilk şirkət olublar. Lüdviq Nobel Bakının xam neftini daşımaq üçün tarixdə ilk polad neft tankerini dizayn edib.

REKORD GÖSTƏRİCİLƏR

Azərbaycan dünyanın ən kiçik kitabı (22 mikron), ən hündür bayraq dirəyi (230 fut/70 metr), ən çox palçıq vulkanları olan ökəsi, ən böyük taxta şərab çəlləkləri (88 000 şüşə şirə), ən qədim dəniz neft platforması (1951) və dünyanın dəniz səviyyəsindən hündürlüyü ən aşağı paytaxtı (dəniz səviyyəsindən 9 fut/2 metr aşağıda) olması ilə Ginnesin Rekordlar Kitabına düşməsi ilə fəxr edir.

TƏZADLAR

Azərbaycan təzadlar xalqıdır. Bura restoranlarda donuz və pivənin verildiyi, formallığın və qeyri-ciddiliyin bir-birinə yaxın əyləndiyi dünyəvi İslam dövlətidir, necə ki, kostyumlu və ciddi iş adamları görüşü bitirib qəfil gülərək sizi saatlarla manqalda bişmiş quzu əti, yerli tərəvəz və meyvə likörlərində onlarla ziyafətə dəvət edirlər. Gündə 13 saat açıq olan və qırmızı sumaq, berqamot və nar kimi meyvələrin yer aldığı rəngarəng məhsullarla alışıb-yanan “Yaşıl Bazar” kimi qapalı bazarlarda müasirlik də, ənənə də özünü göstərir. Kəskin dadı və baha olmayan yerli trüf göbələyi də satışdadır, onlarn tarixən “şeytan göbələyi” də adlandırılır.

Bakının yarımdairəvi limanının və köhnə şəhərin gözəl mənzərəsini əldə etmək üçün şəhərin ən yüksək relyefi olan Dağüstü Parka baş çəkə bilərisniz. Şəhidlər Xiyabanından keçərək Əbədi Məşəl abidəsi və Bakı Panoramik Görünüşünə qədər addımlayın. Altı basketbol meydançası ölçüsündə və bir fil balasının iki qatı ağırlığında 1100 funt (500 kiloqram) dünyanın ən böyük bayrağını görmək üçün Dənizkənarı Bulvar Administrasiyasına baxın. Bayrağın milli üçrəngi mavi (xalqların türk mənşəyini), yaşıl (islam) və qırmızı (müstəqillik/demokratiya) ifadə edir.

Buradan gecələr göz qamaşdıran rənglərlə alovlanan Alov Qüllələri və ya bükülmüş xalça şəklində tikilmiş Azərbaycan Xalça Muzeyi (toxuculuq Azərbaycan mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Romada Papa Fransiskin bu yaxınlarda keçirilən dəfn mərasimində onun tabutunun altındakı xalça azərbaycanlı sənətkarlar tərəfindən əllə toxunub) kimi heyranedici şəhər memarlığını görmək mümkün idi.

GÖRÜNÜŞ VƏ MEMARLIQ

Memarlıq baxımından heyranedici Heydər Əliyev Mərkəzində həm də zərif rəngarəng əl ilə toxunmuş xalçalar nümayiş etdirilir: bura müasir və ənənəvi incəsənət nümunələri, musiqi alətləri və tarixi geyim nümunələri haqqında interaktiv eksponatlar daxildir.

Dağüstü Parkdan eramızdan əvvəl 7-ci əsrdən əvvəl yaşayış məntəqəsi kimi Bakının divarlarla əhatə olunmuş İçərişəhərinə yarım saatlıq piyada getmək olar. Sahəsi bir kvadrat milin onda birindən də az olan (22 hektar) bu əraziyə seyrək ağaclar, nizamlı muzeylər (Miniatür Kitablar Muzeyi də daxil olmaqla) və minilliklər əvvəl bişmiş kərpicdən tikilmiş sirli pəncərəsiz Qız Qalası daxildir. İçərişəhərdən Fəvvarələr Meydanına və ya Milli Tarix Muzeyinə piyada on dəqiqədən az məsafədir. Bura həmçinin pişiklər şəhəridir. Tarixən gəmiricilərə nəzarəti təmin edən pişikləri burada hər yerdə görə bilərsiniz, onlar əsasən yaxşı baxımlı olur.

Mətbəx və Çaxır

Azərbaycan mətbəxi ümumiyyətlə təzə, doyumlu və dadlıdır. Quzu, düyü və soğanın üzüm yarpaqlarına bükülüb bişirildiyi dolma küftələrini mütləq sınayın və ya ənənəvi olaraq şənliklər üçün və çox vaxt yerli Haşimi düyüsü ilə süfrəyə verilən plovu dadın. Plova xurma, kişmiş, şüyüd, baş soğan və ağ lobya əlavə edilir və düyü həmişə yeməkdən ayrı olaraq qarnir kimi verilir. Plov həm Azərbaycanda, həm də İranda məşhur olan nanə və tərxun kimi mövsümi göyərti ilə qarışdırılmış mal və ya quzu əti ilə bişirilmiş Səbziqovurma ilə verilə bilər. Alternativ olaraq, gil qazanda bişmiş, soğan sousu, qoz və nar turşusu ilə quzu ətindən hazırlanmış Fisincan plovunu sifariş edə bilərsiniz. Ənənəvi şorbalara quzu, noxud, şabalıd, yabanı turşəng, soğan, ərik, nanə və zəfəran əlavə edilir (ənənəvi Azərbaycan mətbəxində kartofdan çox şabalıd istifadə olunur) əsasən sumaq və təzə qırmızı soğan ilə süfrəyə verilir.

Azərbaycanlı iş adamı, şərab zavodunun sahibi və yemək kitabı müəllifi Ehtiram Fərzəlibəyov 7,2 funt (3,2 kiloqram) çəkisi olan 550 səhifəlik ən son yemək kitabını təqdim edib. Buraya xaşlama (qaynadılmış mal və ya quzu əti), soğanlı bozbaş şorbası və paxlava deserti kimi Qərbi Azərbaycanın ənənəvi yeməkləri (tərkibində zirə daxildir və Türkiyədə olduğu kimi qızardılmış deyil, bişmiş) daxildir.

Zərif yerli desert nümunəsi olaraq, “Room Wine Bar”da sahibi Mamed şərabda qaynadılmış armud dilimləri, qurudulmuş əncir, qovrulmuş qoz-fındıq, badam, kardamon, zəfəran, darçın və Moscato ilə tərxun dondurmasını hazırladı, ənənəvi olaraq kiçik bir stəkanda çayla servis etdi.

Neft Bakıya gəlir gətirdiyi kimi, zeytun yağı da gəlir gətirir. Buraya Bakının şərqində yerləşən yeni Abşeron Zeytun Bağlarında, 2019-cu ildə əkilmiş və ildə 800 ton zeytun yağı istehsal edən 3,5 kvadrat mil (900 hektar) ağac plantasiyası daxildir. Onların hamısı “Extra Virgin” kimi təsnif edilir, yəni ləzzətləri qorumaq üçün istehsal zamanı nisbətən aşağı temperaturdan istifadə edilib. Yerli zeytunları çiy və ya limon, paprikalı, ya da badamla doldurulmuş şəkildə seçə bilərsiniz.

Bakıda sahil limanına yaxın altıdan çox şərab barı var. Bunlara sadəcə Azərbaycan şərabı təqdim edən "Kefli" də daxildir. Yerinizdə külqabı görsəniz və ya yerlilərin rəqs etmək üçün kortəbii şəkildə qalxmasına şahid olsanız, təəccüblənməyin. Siz təkcə ağ Bayan Şirəsi və ya qırmızı Mədrəsə kimi yerli Azərbaycan üzümlərindən hazırlanmış şərabları yox, həm də nar meyvəsinin şərabını dadmaq istəyə bilərsiniz.

Gözqamaşdıran memarlığı, zəngin mədəniyyət tarixi, yaxşı təşkil olunmuş muzeyləri və heyrətamiz yeməkləri olan bu şəhəri ziyarət etmək üçün memarlıq baxımından heyranedici Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanına uça bilərsiniz. London, Paris, Milan, İstanbul, Moskva, Dubay və Təl-Əviv daxil olmaqla 33 ölkə və şəhərdən birbaşa uçuşlar qəbul edir. ABŞ vətəndaşları daxil olmaq üçün viza almalıdırlar, bu viza onlayn əldə edilə bilər və ödənilən rüsumdan asılı olaraq üç saat və ya beş gün ərzində əldə oluna bilər.

Firuzə Əliyeva

Nə üçün Bakını ziyarət edək? - "Forbes" Azərbaycandan yazdı