2024-cü ilin noyabrında ABŞ-də keçiriləcək növbəti prezident seçkilərinin nəticələri Azərbaycanın mənzil və daşınmaz əmlak bazarında qiymətlərə təsir edə bilər. Mümkün təsirin özünü birbaşa yox, dolayı şəkildə göstərmək imkanı var.

Sfera.az xatırladır ki, seçkidə keçmiş prezident Donald Tramp və hazırkı vitse-prezident Kamala Harris yarışır.

Hər iki namizədin təbliğat zamanı daha çox toxunduğu mövzular arasında Rusiya-Ukrayna müharibəsi də var. Trampın açıqlamalarından belə anlaşılır ki, o, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin dayandırılması üçün daha çox iqtisadi tədbirlərin gücləndirilməsinin tərəfdarıdır. Keçmiş prezidentin qənaətincə, Rusiyanı dayandırmaq və beynəlxal hüququn şərtlərinə uyğun sülh əldə edilməsi üçün Rusiyanın əsas gəlir mənbəyi olan neftin qiyməti aşağı salınmalıdır. Onun proqnozuna görə, əgər neftin qiyməti 20-30 dollar səviyyəsinə salınarsa və qiymətlər uzun müddət bu səviyyədə qalarsa, o halda Rusiyanın gəlirləri xeyli azalacaq, ölkədə dərin iqtisadi böhran baş verəcək və bu vəziyyətdə rəsmi Moskvanın geri çəkilməkdən başqa yolu qalmayacaq. Beləliklə, Trampın növbəti dəfə prezident seçilməsi ehtimalı neftin ucuzlaşması riskini artıracaq. 

Bəs neftin ucuzlaşmasının Azərbaycanın daşınmaz əmlak və mənzil bazarında qiymətlərə mənfi təsiri necə ola bilər? 

Neftin ucuzlaşmasının Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarına təsiri iki formada ola bilər. Birinci təsir Rusiya amili ilə bağlıdır. Neft ucuzlaşanda Rusiyada yaşayan soydaşlarımız Azərbaycanda olan vəsaitlərinin bir hissəsini Rusiyaya yönəldirlər. Bu hal 2008-2009-cu, 2014-2015-ci və 2020-2021-ci illərdə neftin ucuzlaşması zamanı müşahidə edilib. Neft ucuzlaşdıqda Rusiyada daşınmaz əmlak qiymətləri xeyli dərəcədə aşağı düşür. Bunu fürsət bilən şəxslər daşınmaz əmlaka daha çox investisiya edir. Bu cür davrananlar arasında soydaşlarımız da var. Onlar hər dəfə neft ucuzlaşdıqda Azərbaycanda sahib olduqları daşınmaz əmlakın bir hissəsini sataraq Rusiyaya yönəldir. 

Neftin ucuzlaşması Ukrayna ilə müharibədə sülh imkanlarını da artırır. 2014-cü ildə olduğu kimi yenidən sülh əldə edilərsə, Azərbaycana 2022 və 2023-cü illərdə Rusiyadan daxil olan böyük məbləğdə vəsaitin geri qayıtması ehtimalı var. Müharibənin başlamasından sonra Rusiyadan Azərbaycana 2 milyard dollaradan çox vəsait daxil olub. Həmin vəsaitin bir hissəsi banklara əmanət kimi yerləşdirilib, daha çox hissəsi isə daşınmaz əmlak bazarına yönəldilib. Azərbaycanın mənzil bazarında qiymətlərin bu qədər artmasının əsas səbəbi də budur. Buna görə də müharibədə sülhün əldə edilməsi vəsaitlərin yenidən Rusiyaya yönəldilməsini stimullaşdıracaq ki, bu da çoxlu sayda daşınmaz əmlakın və mənzilin satışına səbəb olacaq.   

Neftin ucuzlaşmasının Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarına təsirinin ikinci forması dövlət büdcəsində və pul-kredit siyasətində baş verəcək dəyişikliklər şəklində olacaq.Neftin qiymətinin Azərbaycanın xarici valyutada olan gəlirlərinə neqativ təsir etmək imkanı var. Adətən neft ucuzlaşanda və aşağı qiymət uzun müddət qalanda dövlətin xərcləri kəskin şəkildə azaldılır, bununla yanaşı Mərkəzi Bank tərəfindən bankların kredit qoyuluşuna məhdudiyyət tətbiq edilir. 

Dövlətin xərclərində azalma daha çox əsaslı investisiya qoyuluşunda baş verir. Bu cür xərclərin çox hissəsi tikinti xərclərindən ibarət olur. Belə xərclər artanda tikinti və daşınmaz əmlak bazarında aktivlik yaranır, azaldıqda isə adıçəkilən bazarlarda passivlik müşahidə edilir. Büdcə xərclərinin azalması əhalinin gəlirlərinə də mənfi təsir göstərir. Çünki əhalinin gəlirlərinin artmasında büdcə xərclərinin payı az deyil. Buna görə də dövlət büdcəsindən xərclərin azaldılması əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsir edir və bu, sonradan əhalinin xərclərində də özünü göstərir. 

Kredit qoyuluşunun səviyyəsi də mənzil bazarına ciddi təsir imkanına malikdir. Kreditlər azaldıqda ipoteka üçün ayrılan vəsaitlər də azaldılır ki, bununla da mənzil bazarında alıcılıq xeyli zəifləyir. 

Buna görə də neftin qiyməti Azərbaycanın mənzil bazarında qiymətlərə güclü təsir imkanına sahibdir. Trampın prezident seçilməsi, bunun ardınca onun vəd etdiyi kimi neft qiymətlərinin aşağı salınması böyük ehtimalla Azərbaycanın mənzil bazarında durğunluq yaradacaq və qiymətlər nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı düşəcək.

Vasif