Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) 2009-cu ildə Naxçıvan Sazişi ilə təsis edilmişdir. Təşkilatın əsas məqsədi türkdilli ölkələr arasında siyasi, iqtisadi və mədəni əməkdaşlığı gücləndirməkdir. TDT, üzv dövlətlər arasında ortaq tarixi, dili və mədəniyyəti əsas götürərək, regional sabitlik və inkişafın təmin olunmasında mühüm rol oynayır.

2025-ci ilin may ayında Budapeştdə keçirilən TDT Dövlət başçılarının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə Prezident İlham Əliyev çıxış edərək, türk dövlətləri arasında birliyin və əməkdaşlığın əhəmiyyətini vurğulamışdır. O, TDT-nin gücləndirilməsi və üzv ölkələr arasında əlaqələrin dərinləşdirilməsinin vacibliyini qeyd etmişdir. Prezident Əliyev, Azərbaycanın TDT çərçivəsində həyata keçirdiyi layihələr və təşəbbüslər barədə məlumat vermiş, xüsusilə nəqliyyat, enerji və rəqəmsal sahələrdə əməkdaşlığın genişləndirilməsinin önəmini qeyd etmişdir.

Türk Dövlətləri Təşkilatının Zirvə toplantısının tarixdə ilk dəfə olaraq Macarıstanda keçirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edən hadisə kimi dəyərləndirilməlidir. Macarıstanın TDT-nın tamhüquqlu üzvü deyil və yalnız müşahidəçi ölkə statusuna malik olmasına baxmayaraq, bu gün Təşkilatın Zirvə toplantısına ev sahibliyi etməsi onun bir daha müstəqil siyasət aparan nadir ölkələrdən biri olmasıni Prezident İlham Əliyevin səsləndirdiyi fikirlərdən də bəlli olur: “Macarıstan müstəqil siyasət aparan ölkədir və beynəlxalq nüfuzu daim artmaqdadır. Əldə edilmiş bütün uğurlar münasibətilə Baş nazir Viktor Orbanı təbrik edirəm»

Prezident İlham Əliyev çıxışında, Azərbaycanın təşəbbüsü ilə 2024-cü ildə Şuşada keçirilən ilk qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün əhəmiyyətini vurğulamış və bu təşəbbüsün davamı olaraq Budapeştdə ikinci qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün təşkil edilməsini yüksək qiymətləndirmişdir. O, həmçinin Qırğızıstanın TDT-yə uğurlu sədrliyi münasibətilə Prezident Sadır Japarovu təbrik etmiş və 2025-ci ildə Azərbaycanda keçiriləcək rəsmi Zirvə görüşünə dəvətini təkrarlamışdır.

Ölkə başçısı çıxışında, Azərbaycanın ev sahibliyi edəcəyi COP29 tədbirinin əhəmiyyətini vurğulamış və bu çərçivədə Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında yaşıl enerjinin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq sazişinin imzalandığını qeyd etmişdir. Bu saziş, ölkələrdə istehsal edilən yaşıl enerjinin Xəzər-Qara dəniz marşrutu ilə dünya bazarlarına ixracı üçün geniş imkanlar yaradır. Prezident İlham Əliyev həmçinin, Xəzər dənizinin türk dövlətləri üçün önəmli tranzit xidmətləri göstərməsində Azərbaycanın rolunu vurğulamışdır. O, Orta Dəhlizin rəqəmsallaşdırılmasına böyük önəm verdiklərini və hazırda Xəzər dənizi limanları arasında nəqliyyat əməliyyatlarının və ticarətin sadələşdirilməsini nəzərdə tutan vahid rəqəmsal platformanın yaradılması layihəsi üzərində işlərin davam etdirildiyini bildirmişdir.

Görüşün sonunda imzalanan 71 maddədən ibarət Bəyannamə, üzv dövlətlərin ortaq tarixi, mədəniyyəti və dəyərləri əsasında birgə gələcəyə dair qətiyyətli iradəsini əks etdirdi. Budapeşt Zirvə görüşündə imzalanan bəyannamədə aşağıdakı əsas məsələlərə toxunulmuşdur:

Türk dövlətləri arasında nəqliyyat və enerji sahələrində əməkdaşlığın gücləndirilməsi;

Rəqəmsal transformasiya və informasiya texnologiyaları sahəsində birgə layihələrin həyata keçirilməsi;

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və ətraf mühitin qorunması sahəsində əməkdaşlığın artırılması;

TDT-nin beynəlxalq nüfuzunun artırılması və digər beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrin genişləndirilməsi.

Bəyannamə, türk dövlətləri arasında strateji tərəfdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsinə və regionda sülh və sabitliyin təmin olunmasına yönəlmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin çıxışı həm ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərin dərinliyini, həm də türkdilli dövlətlər arasında strateji əməkdaşlığın genişlənməsini əks etdirən mühüm məqamlarla yadda qaldı. Bu çıxış bir daha göstərdi ki, Azərbaycan regionda etibarlı tərəfdaş və siyasi lider kimi mühüm rol oynayır.

Samirə Hüseynova

Türkdilli dövlətlər arasında strateji əməkdaşlıq genişlənir