"Məktəblərdə seksual sağlamlıq təhsili olmalıdır" – Kamran Əsədov

Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, hazırda Azərbaycanda nə məktəblərdə, nə də universitetlərdə seksual sağlamlıq təhsili ayrıca fənn və ya sistemli şəkildə tədris edilmir. Bu mövzuya dair məlumatlar yalnız biologiya və “Həyat bilgisi” dərslərində səthi şəkildə verilir, lakin bu məlumatlar çox zaman ya ötürülür, ya da müəllim və şagirdlər arasında açıq ünsiyyətin olmaması səbəbindən effektsiz qalır.

Sfera.az-a verdiyi açıqlamada ekspert vurğulayır ki, cinsiyyət, reproduktiv sağlamlıq, şəxsi sərhədlər, razılıq anlayışı, məişət zorakılığı və gender bərabərliyi kimi vacib mövzular ya ümumiyyətlə təhsil sistemində yer almır, ya da çox zəif şəkildə təqdim olunur. Universitetlərdə isə bu məsələlər yalnız tibb fakültələrində, o da əsasən tibbi-bioloji aspektdən tədris edilir.

BMT-nin Əhali Fondu (UNFPA) və UNICEF-in məlumatlarına əsasən, Cənubi Qafqazda gənclərin 67%-i seksual sağlamlıqla bağlı məlumatları əsasən internet və ya yaşıdları vasitəsilə əldə edir. Ekspertə görə, bu, yanlış anlayışlara, qorunmasız davranışlara və erkən yaşda cinsi istismara yol açır.

K.Əsədov hesab edir ki, ibtidai siniflər istisna olmaqla, orta məktəbdən etibarən yaşa uyğun şəkildə mərhələli seksual sağlamlıq təhsili verilməsi uşaqların qorunmasına xidmət edir. Onun sözlərinə görə, bu istiqamətdə Niderland və İsveç kimi ölkələrdə tətbiq olunan modellər müsbət nəticə verib – həmin ölkələrdə yeniyetmə hamiləliyi və cinsi yolla keçən infeksiyaların səviyyəsi dünyanın ən aşağı göstəricilərindəndir.

Əsədov qeyd edir ki, seksual sağlamlıq təhsili yalnız cinsi əlaqə ilə məhdudlaşmamalı, bədən haqqında biliklər, şəxsi sərhədlər, razılıq prinsipi, zorakılığın formaları və emosional rifahın inkişafı kimi mövzuları da əhatə etməlidir. “Bu cür biliklər uşaqların istismardan qorunmasına, sağlam münasibətlər qurmasına və özlərinə hörmət etmələrinə yardım edir. ABŞ və Kanadada bu təhsil “comprehensive sexuality education” adlanır və həm hüquqi, həm də psixoloji aspektləri əhatə edir,” – deyə ekspert əlavə edib.

Mütəxəssis hesab edir ki, Azərbaycanda da belə bir təhsil tətbiq olunarsa, o, dini və əxlaqi dəyərlərlə ziddiyyət təşkil etmədən, elmi əsaslı, psixoloji baxımdan dəstəkləyici və milli dəyərləri nəzərə alan şəkildə həyata keçirilməlidir. Eyni zamanda müəllimlərin bu sahədə xüsusi hazırlığı və uyğun tədris materialları təmin olunmalıdır.

Əsədov xəbərdarlıq edir ki, belə bir təhsilin olmaması ciddi sosial fəsadlara səbəb olur: erkən nikah, uşaqlara qarşı zorakılıq, cinsi istismar və yeniyetmələrin psixoloji travmaları bu boşluğun nəticəsidir. O bildirir ki, seksual sağlamlıq təhsili gecikdirilmədən, mütəxəssislərin iştirakı ilə milli kontekstə uyğun şəkildə hazırlanmalıdır.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az