9 noyabr bəyanatı qüvvədən düşüb? - AÇIQLAMA
2020-ci il 9 noyabr tarixində Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanat uzun müddət regionda əsas siyasi sənəd kimi çıxış edib. Bu razılaşma müharibədən sonrakı dövrdə atəşkəsin təmin olunması, yeni reallıqların qəbul edilməsi və müəyyən məsələlərin tənzimlənməsinə xidmət edirdi.
Lakin son illərdə aparılan danışıqlar, xüsusilə də ABŞ vasitəçiliyi ilə əldə olunmuş Vaşinqton razılaşması fonunda həmin bəyanatın indiki aktual vəziyyətdə rolu və hüquqi qüvvəsi ilə bağlı suallar gündəmə gəlib.
Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın açıqlamaları da göstərir ki, artıq Vaşinqton anlaşması ön plana çıxır və tərəflərin əsas istinad sənədinə çevrilir.
Bu isə ictimaiyyət arasında “9 noyabr bəyanatı tamamilə qüvvədən düşüb, yoxsa hələ də baza sənəd kimi qalmaqdadır?” sualını aktuallaşdırır.
Siyasi şərhçi Tural İrfan bununla bağlı Sfera.az-a açıqlamasında bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında məlum sülh prosesi səmərəli şəkildə davam etməkdədir.
Onun sözlərinə görə, əsas olan odur ki,hər iki dövlət bu yolda irəliləyir və danışıqlar aparır, sənədlər imzalayır.
T.İrfan nəzərə çatdırıb ki, Vaşinqton razılaşması bu səylərin ən ali nümunəsidir:
“Əvvəlki 9 noyabr razılaşması o zamanın tələblərinə və durumuna görə əsas sayılırdı. O sənəddə bir qədər fərqli məsələlər ətrafında razılaşdırılmışdı, Vaşinqton bəyannaməsində isə əvvəlində olmayan müddəalar da yer alır. Bu baxımdan sonuncunu daha təkmil, daha etibarlı saymaq olar. Həmçinin 9 noyabr sənədi Rusiyanın iştirakı ilə, Vaşinqton razılaşması ilə ABŞ-nin iştirakı ilə baş tutub. Siyasi baxımdan Vaşinqton razılaşması daha üstündür. Lakin 9 noyabr sənədinin də müəyyən bəndlərinin əhəmiyyəti qalır ki, bunu da hazırki proseslər üçün baza hesab etmək olar. Düşünürəm ki, bütün bunlar rəsmi sülh müqaviləsi tam imzalandıqdan sonra hüququ əhəmiyyətini ortaya qoyacaq”.
Siyasi şərhçi qeyd edib ki, sözügedən anlaşmalar bəyannamə xarakterlidir, sülh müqaviləsi isə başqadır:
“Müqavilə rəsmi, hüquqi öhdəlik sənədidir. Həm 9 noyabr razılaşması həm də Vaşinqton razılaşması rəsmi sülh müqaviləsinə aparan yolda mərhələlərdir. Şübhəsiz ki, burada da Vaşinqton anlaşması daha etibarlı daha mükəmməl daha əlverişlidir. 9 noyabr razılaşmasında artıq həllini tapmış məsələlər vardı ki, indi o mövzular qapanıb. İstinad sənədi kimi qüvvəsini saxlayır, lakin sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra əsas hüquqi sənəd müqavilə sənədi olacaq”.
Mövzu ilə bağlı danışan politoloq, konfliktoloq Elman Vəliyev isə bildirib ki, imzalanan müqavilə bir tərəfin onu ləğv etməsi ilə qüvvədən düşür.
Onun sözlərinə görə, müqavilənin bəndlərinin çoxu həyata keçirilib:
“Sadəcə nəqliyyat və kommunikasiya məsələsi həll edilməmişdi. O bəndi isə Amerika həyata keçirtdi. Müqavilə ləğv olundu demək absurddur. Amma artıq aparıcı hüquqi akt deyil. Azərbaycan və Ermənistan arasında rəsmi sülh bağlandıqdan sonra qüvvədən düşə bilər. Paşinyanın açıqlaması hüquqi aspektdən məntiqlidir. Çünki iki tərəf Vaşinqton anlaşması ilə hərəkət edir hələ ki”.
Firuzə Əliyeva
Sfera.az
