III Şuşa Qlobal Media Forumu Cənubi Qafqaz regionunda sülh və təhlükəsizliyin təmin olunması istiqamətində ciddi müzakirələrə və mesajlara şahidlik etdi. Forumda çıxış edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev Ermənistanla münasibətlərin normallaşması və sülh müqaviləsinin imzalanması prosesində qarşıda duran əsas şərtləri bir daha açıq şəkildə ifadə etdi. Dövlət başçısı Ermənistan konstitusiyasının müasir reallıqlara uyğun dəyişdirilməsi və ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətinə rəsmi olaraq son verilməsinin sülh müqaviləsinin imzalanmasının əsas açarları olduğunu bir daha bəyan etdi.

Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, Ermənistan konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan və Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədlərinə qarşı iddiaları əks etdirən müddəalar mövcuddur. Bu müddəalar, xüsusilə keçmişdəki separatçılıq və münaqişə ilə bağlı yanaşmalar bugünkü geosiyasi reallıqlarla uzlaşmır. Azərbaycan 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsində işğala son qoyub, öz ərazi bütövlüyünü bərpa edib və 2023-cü ilin bir günlük antiterror əməliyyatı ilə Qarabağ üzərində suverenliyini tam təmin edib.

Belə olan halda, Ermənistanın konstitusiyasında bu tip iddiaların qalması sülh danışıqlarına və qarşılıqlı etimada ciddi zərbə vurur. Prezident İlham Əliyev bu məsələni “təhlükəli hüquqi ziddiyyət” kimi xarakterizə edərək bildirib: “Ermənistan konstitusiyası dəyişməyincə, sülh müqaviləsinin imzalanması qeyri-mümkündür”. Bu tələbin irəli sürülməsi Azərbaycanın gələcəkdə baş verə biləcək yeni qarşıdurmaların qarşısını almaq üçün legitim və uzaqgörən mövqeyidir.

Azərbaycan Prezidenti çıxışında həmçinin ATƏT-in Minsk qrupunun iflasa uğradığını və artıq tarixi missiyasını başa vurduğunu da vurğuladı. 1992-ci ildən etibarən fəaliyyət göstərən bu qrupun mandatı Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin sülh yolu ilə həllini təmin etmək idi. Lakin 30 ilə yaxın dövr ərzində Minsk qrupu heç bir real nəticə əldə edə bilmədi.

Azərbaycanın qəti mövqeyi ondan ibarətdir ki, Minsk qrupu fəaliyyətsiz və təsirsiz bir mexanizmə çevrilib və ləğv edilməlidir. Prezident İlham Əliyevin fikrincə, bu qurum artıq formal olaraq da buraxılmalıdır, onun gündəlikdə qalması sadəcə vaxt itkisi və beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini yayındırmaqdan başqa bir şey deyil. “Qarabağ münaqişəsi artıq keçmişdə qalıb, Minsk qrupu isə bu keçmişin simvoludur,” – deyə Prezident qeyd edib.

Bugünkü vəziyyət tamamilə yeni reallıq yaradıb. Azərbaycan BMT-nin tanıdığı ərazilərində suverenliyini tam təmin edib, Qarabağda qeyri-qanuni erməni silahlı birləşmələrini zərərsizləşdirib və regiona nəzarəti tam bərpa edib. Bu yeni reallıq həm Ermənistan, həm də beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilməlidir. Sülh müqaviləsinin imzalanması da məhz bu reallıqlar əsasında həyata keçirilməlidir.

Azərbaycan bu müddətdə həm hərbi, həm də diplomatik sahədə öz prinsipial və ardıcıl siyasəti ilə sülhə nail olmağa çalışıb. Ermənistan konstitusiyasında dəyişiklik etmədən, öz rəsmi sənədlərində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımadan sülh müqaviləsi real deyil. Bu, sadəcə hüquqi sənəd deyil, gələcək nəsillər üçün regionda sülh və sabitliyin təminatıdır.

III Şuşa Qlobal Media Forumu çərçivəsində Azərbaycan Prezidentinin səsləndirdiyi bu fikirlər təkcə Ermənistan üçün deyil, beynəlxalq ictimaiyyət üçün də bir mesajdır. Prezidentin fikirləri göstərdi ki, Azərbaycan beynəlxalq hüquq prinsiplərinə sadiqdir, lakin öz milli maraqlarını və ərazi bütövlüyünü heç bir halda güzəştə getməyəcək. Bu Forumun Şuşada – Qarabağın mərkəzində keçirilməsi isə həm simvolik, həm də siyasi baxımdan çox böyük əhəmiyyət daşıyır.

Prezident İlham Əliyevin çıxışı, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin gələcək inkişaf trayektoriyasını aydın şəkildə göstərdi. Ermənistan konstitusiyasına dəyişiklik edilməli, ATƏT-in Minsk qrupu tarixin arxivinə göndərilməlidir. Bu addımlar atıldıqdan sonra real və davamlı sülh müqaviləsinin imzalanması mümkün ola bilər. Azərbaycanın bu prosesdə göstərdiyi siyasi iradə və prinsipial mövqe isə bölgədə sabitliyin əsas təməlini təşkil edir.

Vasif Qafarov

Milli Məclisin deputatı,
Tarix elmləri doktoru

Sülhə aparan yol Ermənistan konstitusiyasına dəyişiklikdən və Minsk qrupunun ləğvindən keçir