ABŞ NATO və BMT ilə münasibətləri soyudur? - AÇIQLAMA
ABŞ Prezidenti Donald Trampın administrasiyası Dövlət Departamentinin və USAID-in 2026-cı maliyyə ili üçün birgə büdcəsini təxminən yarıya qədər azaltmağı planlaşdırır.
Sfera.az xəbər verir ki, bu təklif, ABŞ-nin BMT və NATO kimi beynəlxalq təşkilatlara ayırdığı vəsaitlərə də əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.
Təklif olunan büdcə planı, Dövlət Departamenti və USAID-in birgə büdcəsini 54,4 milyard dollardan 28,4 milyard dollara endirməyi nəzərdə tutur. Bu plan, ABŞ-nin BMT və NATO kimi beynəlxalq təşkilatlara ayırdığı vəsaitlərin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasını da əhatə edir. Xüsusilə, BMT-nin sülhməramlı missiyaları və digər beynəlxalq proqramlar üçün ayrılan vəsaitlərin kəsilməsi planlaşdırılır.
Tramp administrasiyasının Dövlət Departamentinin büdcəsini azaltmaq planı ABŞ-nin beynəlxalq təşkilatlarla, xüsusilə BMT və NATO ilə münasibətlərinə hansı təsirləri göstərə bilər?
Bununla bağlı Sfera.az-a açıqlama verən deputat Hikmət Babaoğlu ABŞ dünyanın ən çox borclanan ölkələrindən biri olduğunu deyib.
Millət vəkilinin sözlərinə görə, hazırda ABŞ-nin müxtəlif maliyyə qurumlarına, kommersiya və digər banklara, xüsusilə də kredit təşkilatlarına olan borcu 34 trilyon dollardan çoxdur:
“ABŞ prezidenti iqtisadi təfəkkürə malik bir şəxs olduğu üçün bu məsələ ilə yaxından maraqlanır və bir neçə dəfə fərqli yollarla problemin həlli üçün təşəbbüslər göstərib. Bu, onun sahibkarlıq təfəkküründən irəli gəlir və əgər bu borc məsələsinin öhdəsindən gələ bilsə, Donald Tramp təkcə imza sahibi deyil, həm də ABŞ tarixində əhəmiyyətli bir siyasətçi kimi tanına bilər. Lakin bu, asan məsələ deyil. Qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ büdcəsinin əsas hissəsini müxtəlif elmi qurumlar və beynəlxalq təşkilatlar təşkil edir. Buraya həm NATO, həm də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) müxtəlif strukturları daxildir”.
H.Babaoğlu qeyd edib ki, NATO mövzusuna gəlincə, bu təşkilat birbaşa Avropanın təhlükəsizliyi ilə əlaqəlidir və bu məsələ də ABŞ üçün prioritet hesab olunur.
"Məlumdur ki, NATO-nun büdcəsinin uzun müddət 70%-dən çoxu ABŞ tərəfindən qarşılanıb. Lakin bu yükün də bir sərhədi var. Məhz buna görə də bu gün Avropada yeni təhlükəsizlik arxitekturasının qurulmasından danışılır. Avropalılar anlayırlar ki, təhlükəsizliklərinin 70%-i ABŞ tərəfindən təmin olunursa, bu, müəyyən asılılıq yaradır və onların müstəqilliyini şübhə altına alır. Lakin mənə elə gəlir ki, NATO və BMT ilə bağlı məsələ göründüyü qədər sadə deyil. Doğrudur, ABŞ, xüsusilə də Tramp dövründə, bu beynəlxalq və regional təşkilatlar haqqında bəzən sərt bəyanatlar verib. Amma ABŞ anlayır ki, bu qurumlar xüsusilə də BMT onun üçün mühüm alətlərdir”.
Deputat ABŞ-nin bu təşkilatlardan bəzən öz dövlət strukturlarının bir qolu kimi istifadə etdiyini vurğulayıb. O bildirib ki, hazırda ABŞ-nin qlobal hegemoniyasını təmin edən əsas vasitələrdən biri NATO-dur:
“Bu, ABŞ-nin maraqlarına uyğun olmayan təşkilatlara qarşı təzyiq və cəza mexanizmi kimi çıxış edir. BMT və onun ixtisaslaşmış qurumları da ABŞ-nin iradəsinə qarşı çıxan ölkələrə təzyiq vasitəsi kimi istifadə oluna bilər. ABŞ bəzən öz məqsədlərinə çatmaq üçün bu qurumların adından çıxış edir və hədəflərini bu vasitə ilə həyata keçirməyə çalışır. Bütün bunları nəzərə alaraq demək olar ki, vəziyyət təqdim edildiyi qədər radikal deyil".
Müsahibimizin sözlərinə əsasən, ABŞ nə BMT-dən, nə də NATO-dan birdən-birə imtina edəcək:
“Lakin bu münasibətlərin keyfiyyət baxımından dəyişməsi zəruridir. Bu, həm də qlobal ictimaiyyətin tələbatıdır. Heç kim istəmir ki, BMT yalnız ABŞ-dən asılı bir təşkilata çevrilsin. Əks halda, bu qurum Vaşinqtondan idarə olunan bir struktur kimi qəbul ediləcək. Eyni qaydada, əgər NATO da tamamilə ABŞ-ə bağlı bir qurum olarsa, o da sırf ABŞ mərkəzli siyasi təşkilata çevriləcək. Bu baxımdan, hazırkı proseslərə yeni dünya düzəninə doğru gedən bir tarazlaşdırma və yenilənmə mərhələsi kimi baxmaq lazımdır”.
Fidan Hacızadə
