Tramp Qrenlandiyanı niyə istəyir? - Üç MÜHÜM SƏBƏB
Vəzifəsini icra etməyə sayılı günlər qalmış ABŞ-nin yeni seçilmiş Prezidenti Donald Trampın Danimarkanın muxtar bölgəsi olan Qrelandiyanı ölkəsinə birləşdirmək barədə çağırışları geniş müzakirəyə səbəb olub. Sözügedən məsələyə rəsmi Kopenhagen sərt açıqlama verib. Danimarka hökuməti bunu “yolverilməz” adlandırıb. Həmçinin Qrelandiyanın yerli hökuməti də buna qarşıdır, onlar, ümumiyyətlə, adanın müstəqilliyinin tərəfdarı olduqlarını qeyd edirlər. Tramp isə Qrelandiyanı ələ keçirmək üçün hərbi müdaxilə variantını da istisna etmədiyini bildirib.
Bununla bağlı Sfera.az-a açıqlama verən siyasi şərhçi Zeynal Əmrəliyev deyib ki, ABŞ-nin adaya hərbi müdaxiləsi inandırıcı deyil. O, xatırladıb ki, Danimarka NATO-nun üzvüdür:
“ABŞ bir zamanlar özünün yaratdığı hərbi təşkilatın daxilində böhranın yaranmasına zəmin yarada bilməz. Eyni zamanda bu, rəsmi Vaşinqtonun uzun illərdir, sürdürməyə çalışdığı “dünya hakimliyi” rolunun da süqutuna səbəb ola bilər. NATO-nun dağılması indiki geosiyasi gərginlik fonunda ABŞ-yə sərf etmir. İkinci məsələ, Avropanın aparıcı dövlətlərinin məsələyə kəskin reaksiyasıdır. Fransa uzun müddətdir ki, Avropa Birliyinin ordusunun yaradılması barədə çağırışlar edir. Almaniya hökuməti də Trampın açıqlamasını təhlükəli hesab edərək Qrelandiyanın işğalına imkan verməyəcəklərini və Danimarkanı müdafiə edəcəklərini bildirib. ABŞ hərbi müdaxilə halında Avropa ölkələrinin koalisiyası ilə üzləşə bilər. Bu da heç yaxşı nəticə deyil. Donald Trampın Kanadanı ABŞ-nin 51-ci ştatı elan etməsi Böyük Britaniyada həyəcanla izlənilir. Rəsmi London sakitliyini qorusa da, məsələ reallaşmağa başlayarsa, əməli addımlar ata bilər”.
Şərhçi bildirdi ki, Trampın Qrelandiyanı işğal etməsinə mane olacaq digər məsələ daxildə olan ciddi narazılıqlardır:
“Demokratlar Partiyasından olan siyasətçilər bunu “yolverilməz” adlandırıraq məsələyə ciddi şəkildə etiraz edirlər. Tramp işğal üçün Amerika cəmiyyətini buna hazırlamalıdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, ABŞ prezidenti avtoritar hakimiyyətə malik olmur. Onun bütün qərarları təkbaşına vermək səlahiyyəti yoxdur. Belə məsuliyyətli qərarın qəbulu uzun prosedur tələb edir.
Əsas sual budur ki, Tramp Qrenlandiyanı niyə istəyir?
Onun bu açıqlamasından əvvəl də adanın ABŞ üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyi bilinirdi. Ancaq konkret şəkildə Qrelandiyaya sahib olmaq üçün bir neçə səbəb var. Birincisi, ABŞ-nin Şimal qütbündən 1500 kilometr məsafədəki hərbi bazası məhz burada yerləşir. Baza vasitəsilə erkən raket xəbərdarlığı, kosmik müşahidə və peyk nəzarəti funksiyalarını yerinə yetirir. İkincisi, Arktika buzlarının əriməsi Şimal-Qərb və Şimal-Şərq keçidləri kimi daha qısa ticarət yollarının açılması deməkdir. Qrenlandiya beynəlxalq gəmiçilik və hərbi bazalar üçün vacib olan bu marşrutların mərkəzində yerləşir. Üçüncü məsələ isə ABŞ-nin Şərq bloku, Rusiya və Çinlə başlatdığı mübarizədir. Qrelandiya sualtı qayıqların monitorinqində, Rusiya və Çinin geosiyasi təsirinin saxlanılmasında mühüm rol oynayır. Bu baxımdan onun ələ keçirilməsi ABŞ üçün vacibdir”.
Günay Rəsulqızı
