Artıq yeni ilə sayılı günlər qalıb. Yola saldığımız ildə istər dünyada, istərsə də, ölkəmizdə bir sıra önəmli hadisələr yaşandı. Xüsusilə bu il dünyada baş verən önəmli hadisələr bir çox sahələrdə ciddi təsirlərə səbəb oldu.

Sfera.az bu il dünyada baş verən hadisələri təqdim edir:

Bu il də gündəmdə olan məsələlərdən biri Ukrayna-Rusiya müharibəsi oldu. Müharibənin iqtisadi və humanitar təsirləri Avropa və dünya miqyasında da hiss olundu. Ukraynanın bəzi şəhərlərinə hava hücumları, dron hücumları və Rusiya qoşunlarının genişmiqyaslı hərbi əməliyyatları baş verdi. Ukrayna Qərb ölkələrindən aldığı hərbi dəstəklərlə müqavimət göstərdi. Bir çox Avropa ölkələri və BMT münaqişənin dinc yolla həll olunması üçün diplomatik vasitəçilik cəhdlərini gücləndirdilər, lakin tərəflər hələ də razılaşmaya gəlməyiblər. Bu münaqişə Avropada enerji təchizatı və təhlükəsizliyi üçün də təhlükə yaratdı.

2024-cü ilin önəmli hadisələrindən biri də ABŞ-dəki prezident seçkiləri oldu. Belə ki, noyabrda növbəti prezident seçkiləri keçirildi. Bu seçkilər həm ABŞ daxilində, həm də qlobal siyasətdə böyük diqqət cəlb etdi. Çünki ABŞ siyasətinin istiqaməti və beynəlxalq münasibətlərdə rolu bu seçkilərdən çox asılı idi. Digər tərəfdən, seçkilər ABŞ-də daxili gərginliyi artırdı. Seçki kampaniyalarında iqtisadiyyat, sağlamlıq sistemi, iqlim dəyişikliyi, miqrasiya və xarici siyasət əsas mövzulardan idi. Donald Trampın yenidən qalib gəlməsi isə bir sıra məsələlərin taleyini sual altında qoydu. Artıq dünya məhz 20 yanvar tarixini – yəni Trampın andiçmə mərasimindən sonrakı dövrü səbrsizliklə gözləyir.

Çin və Tayvan gərginliyi də 2024-ün əsas müzakirə obyektlərindən biri oldu. Çin hökuməti Tayvan üzərində nəzarəti bərpa etməklə bağlı mövqeyini sərtləşdirdi, bu da ABŞ və Asiya-Sakit Okean regionunda digər ölkələrin müdaxiləsinə səbəb oldu. Belə ki, Çin Tayvan yaxınlığında bir neçə böyükmiqyaslı hərbi təlim keçirdi. Tayvan özünü müdafiə etmək üçün yeni hərbi təchizat və Qərbdən dəstək aldı. ABŞ, Avropa İttifaqı və digər Qərb ölkələri Tayvanı diplomatik cəhətdən dəstəkləsələr də, birbaşa münaqişədən çəkinməyə çalışdılar. Bu vəziyyət ABŞ-Çin münasibətlərində yeni gərginliklər yaratdı.

Bu il İran və Qərb münasibətləri də gündəm oldu. Rəsmi Tehranla Qərb ölkələri, xüsusən də ABŞ arasında nüvə razılaşması ətrafında gərginliklər 2024-cü ildə də davam etdi. Sanksiyalar və diplomatik mübahisələr İranın nüvə proqramının genişlənməsi ilə bağlı narahatlıqları artırdı. Qərb ölkələri İranla nüvə sazişi üzərində danışıqları davam etdirsələr də, İrana tətbiq edilən sanksiyalar iqtisadi vəziyyəti çətinləşdirdi. İran daxilində sosial narazılıqlar və iqtisadi çətinliklərdən qaynaqlanan etirazlar baş verdi. Bu etirazlar hakimiyyətə qarşı çıxışlar kimi özünü göstərdi və hökumət tərəfindən sərt şəkildə yatırıldı. Eyni zamanda, bu ölkədə İran Prezidenti İbrahim Rəisinin helikopter qəzası nəticəsində ölməsi ilə növbədənkənar prezident seçkiləri təyin olundu. Seçkilərin birinci turu 28 iyun 2024-cü ildə keçirildi, birinci turda heç bir namizəd səs çoxluğu qazana bilmədiyi üçün 5 iyul 2024 tarixində ən çox səs almış Məsud Pezeşkian və Səid Cəlili arasında seçkilərin ikinci turu baş tutdu. Seçkilərdə Məsud Pezeşkian qalib gəldi. O, vəzifələrinin icrasına 28 iyul 2024-cü ildə başladı.

Bu ilin ən önəmli hadisələrindən biri İsrail və Fələstin arasındakı münaqişələr oldu. Qəzza zolağında və İordan çayının qərb sahilində zorakılıqların artması ilə bölgədə gərginlik yüksək səviyyədə qalmağa davam etdi. İsrailin hərbi əməliyyatları və Fələstin qruplaşmalarının raket hücumları bölgədə böyük insan itkilərinə və dağıntılara səbəb oldu. BMT və bir sıra ölkələr bu münaqişəni dayandırmaq üçün vasitəçilik etməyə çalışsalar da, vəziyyət mürəkkəb olaraq qalırdı.

2024-cü ildə Afrikanın bəzi ölkələrində hərbi çevrilişlər və daxili münaqişələr baş verdi. Bu da regionun siyasi sabitliyinə təsir göstərdi və humanitar böhranları dərinləşdirdi. Bu il həmçinin Afrikanın bəzi bölgələri quraqlıq və iqlim dəyişikliyinin təsiri altında ağır humanitar böhran yaşadı. Bu vəziyyət milyonlarla insanı aclıq və səfalətlə üzləşdirdi.

Eyni zamanda, 2024-cü ildə Avropa İttifaqında bəzi ölkələrdə seçkilər keçirildi və sağçı populist hərəkatlar bəzi ölkələrdə daha da gücləndi. Bu da miqrasiya siyasəti, enerji təhlükəsizliyi və Rusiya ilə münasibətlər məsələsində gərgin müzakirələrə səbəb oldu. Xüsusilə qaz təchizatının məhdudlaşması və enerji qiymətlərinin artması Avropanın bir çox ölkələrində iqtisadi problemlərə səbəb oldu.

Qeyd etdiyimiz bu hadisələr 2024-cü ildə qlobal siyasət, təhlükəsizlik sahələrində ön planda idi və gələcək dünya nizamının formalaşmasında əsas rol oynadı.

Günay

Dünya siyasətində nələr baş verdi? - 2024-cü ilin ən YADDAQALANLARI