İsti hava dalğaları şiddətlənir: Temperatur daha da artacaq
Bu il dünya üzrə müşahidə olunan isti hava dalğaları bir sıra ölkələrdə istilik rekordlarını alt-üst edib. İyun ayında milyonlarla insan 40 dərəcəni keçən istilərdə əziyyət çəkərkən, iyulun əvvəlində Avropa “ilin bu dövrü üçün qeyri-adi” hesab edilən istilərlə üz-üzə qaldı.
Sfera.az “TRT Haber”ə istinadən xəbər verir ki, mütəxəssislər xəbərdarlıq edirlər ki, isti hava dalğalarının daha da şiddətlənməsinin əsas səbəbi iqlim dəyişikliyidir.
Bu dəyişikliklər təkcə istilikləri artırmaqla qalmır, həm də sel, quraqlıq və meşə yanğınları kimi ekstremal hava hadisələrinin sayını artırır.
“Dünya Hava Hadisələri Qrupu”nun (WWA) məlumatına görə, bu ilin martında Orta Asiyada qeydə alınan isti hava dalğası normadan 4 dərəcə daha yüksək olub. Alimlər bildirir ki, fosil yanacaqların – kömür, neft və qazın səbəb olduğu istixana qazları atmosferdə istiliyi artıraraq, qlobal temperaturu “naməlum sərhədlərə” çatdıra bilər.
Hazırda atmosferə buraxılan enerjinin 90 faizi okeanlar tərəfindən udulsa da, artıq onların da bu istiliyi saxlamaq imkanlarının tükəndiyi bildirilir. Okean səthinin temperaturu isə tarixdəki ən yüksək həddə çatıb. Bu da daha çox istiliyin atmosferdə qalmasına və quru səthində istilərin artmasına səbəb olur.
NASA-nın hesablamalarına görə, son 40 ildə yüksək istilərlə əlaqədar stres səviyyəsi iki dəfə artıb. Xüsusilə nəmli bölgələrdə temperatur və rütubətin birləşməsi nəticəsində insan bədəni artıq istiliyi atmaqda çətinlik çəkir. Belə hallarda soyutma vasitələrinə kondisioner və ventilyatorlara çıxış olmadıqda ölüm riski yüksəlir.
İngiltərənin “Imperial College London” və London Gigiyena və Tropik Tibb Məktəbinin araşdırmasına əsasən, iyun-iyul aylarında Avropanın yalnız 12 şəhərində 2300 nəfər isti hava səbəbindən həyatını itirib. 2022-ci ildə isə bu rəqəm Avropa üzrə 61 minə çatıb. 2021-ci ildə ABŞ və Kanadada baş verən ekstremal istilər də yüzlərlə insanın ölümünə səbəb olub.
İsti hava dalğaları həmçinin iqtisadiyyata və təbiətə də ciddi təsir göstərir. Su qıtlığı, meşə yanğınları, biomüxtəlifliyin azalması və açıq havada çalışanların iş qabiliyyətinin zəifləməsi bu dalğaların əsas nəticələrindəndir.
Mütəxəssislər isti hava dalğalarının təsirini azaltmaq üçün bir sıra tədbirlərin görülməsini zəruri sayırlar. Onların tövsiyələrinə aşağıdakılar daxildir:
Günəş və külək enerjisi kimi aşağı karbon emissiyalı soyutma sistemlərinin tətbiqi;
İş və dərs saatlarının sərin vaxtlara keçirilməsi;
Açıq havada çalışanlara daha çox fasilə və su təmin edilməsi;
Ev və iş yerlərinin “ağ dam” kimi sadə və ucuz üsullarla sərinləşdirilməsi;
Alimlərə görə, bu tədbirlərin həyata keçirilməsi artıq təkcə iqlimə uyğunlaşma deyil, həyatların xilas olunması üçün vacibdir.
Bəsti Rəfizadə
Sfera.az
