Bu qidalar bağırsaq xərçənginə səbəb olur - ADLAR

Dünyada gənclər arasında bağırsaq xərçəngi hallarında sürətli artım müşahidə olunur. Mütəxəssislər erkən yaşda ortaya çıxan bağırsaq xərçənginin yaşlılardakı formadan bioloji baxımdan fərqli olduğunu və bu fərqin əsas səbəblərindən birinin qidalanma tərzi olduğunu bildirirlər.

Sfera.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, ABŞ, Hindistan və Avropanın bəzi bölgələrində bağırsaq xərçəngi artıq gənclər arasında xərçəngdən ölümün başlıca səbəbləri arasında yer alır.

"Cleveland Clinic" tibb mərkəzinin araşdırmasına əsasən, 50 yaşdan aşağı və yuxarı xəstələrin müqayisəsi nəticəsində gənc xəstələrin orqanizmində maddələr mübadiləsində ciddi fərqlər olduğu aşkarlanıb.

Araşdırma göstərib ki, gənclərdə karbohidrat mübadiləsi pozulub, sitrat səviyyəsi aşağı düşüb, zülal parçalanmasındakı fərqliliklər isə metabolik stressin artdığını göstərir. Mütəxəssis Dr. Marina Naqinin sözlərinə görə, bu nəticələr erkən yaşda başlayan bağırsaq xərçənginin fərqli mexanizmlərlə inkişaf etdiyini sübut edir.
 

Ən böyük risk qırmızı ət və şəkərli içkilərdir.

Mütəxəssislər qırmızı və emal olunmuş ətlərin (kolbasa, sosis, pastırma və s.), eləcə də şəkərli içkilərin bağırsaq xərçəngi riskini artırdığını bildirirlər. Dünya Səhiyyə Təşkilatı emal olunmuş ətləri “1-ci qrup kanserogen”, qırmızı əti isə “2A qrup - ehtimal olunan kanserogen” kimi qiymətləndirir.

Qırmızı ət yüksək temperaturda bişirildikdə DNT-yə zərər verən zərərli maddələr (heterosiklik aminlər və polisiklik aromatik karbohidrogenlər) əmələ gəlir. Emal olunmuş ətlərdəki nitrat və nitritlər isə bağırsaqda kanserogen N-nitrozo birləşmələrinə çevrilə bilər.

Şəkərli qidalar yalnız artıq çəki deyil, həm də insulin dirənci, xroniki iltihab və bağırsaq mikroflorasının pozulması ilə də xərçəng riskini artırır. 2024-cü ildə dərc olunan araşdırmaya görə, şəkərli içkilərdən çox istifadə edən gənclərdə bağırsaq xərçəngi riski bədən çəkisi nəzərə alınsa belə yüksək qalır.

Təkcə genetik yox, həyat tərzi də rol oynayır.

Həkimlər bildirirlər ki, bağırsaq xərçənginin yaranmasında təkcə genetik meyillik deyil, müasir həyat tərzi də əsas rol oynayır. Xüsusilə oturaq həyat tərzi, qarın piylənməsi, aşağı lifli qidalanma, alkoqol və siqaret istifadəsi, qeyri-müntəzəm yemək vərdişləri xəstəliyin erkən və aqressiv gedişatına səbəb olur.

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, gənclərdəki xərçənglər tez-tez daha aqressiv olur və adətən sol kolon və ya düz bağırsaqda yerləşir. Nəsildə xəstəlik olmasa belə, DNT-nin təmir genlərində pozulma daha çox müşahidə edilir. Eyni zamanda 45 yaşdan aşağı şəxslərdə rutin müayinələrin aparılmaması diaqnozun gec qoyulmasına səbəb olur.

Həkimlər xərçəngə yoluxmamaq üçün bəzi önləyici tövsiyələr veriblər:

- Qırmızı və emal olunmuş ətləri həftədə 2-3 porsiyondan artıq yeməyin;
- Şəkərli içkilərdən uzaq durun, su və bitki çaylarına üstünlük verin;
- Gün ərzində 25–30 qram lif (meyvə, tərəvəz, paxlalılar) qəbul edin;
- Zeytun yağı, qoz, giləmeyvələr kimi antiiltihabi qidaları rasionunuza əlavə edin;
- Həftədə ən azı 150 dəqiqə fiziki aktivlik edin;
- Qarın piylənməsindən qaçın, normal çəki qoruyun;
- Yuxu rejiminə və stressə nəzarət edin;
- Siqaret və alkoqolu tərgidin və ya minimuma endirin;
- Nəsildə xərçəng varsa, 40 yaşdan əvvəl skrininq müayinələrinə başlayın;
- Nəcisdə qan, uzunmüddətli şişkinlik və yorğunluq kimi əlamətləri mütləq həkimə bildirin;

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az