Hər bir yetkin insan həyatı boyu çoxlu sayda yuxu görür. Bəzən bu yuxular onda xoş təsir yaratsa da, bəziləri insanları narahat edir, düşündürür. Buna görə də insanlarda daim yuxuların mənasını öyrənmək, yuxunun niyə göründüyünü bilmək həvəsi olur.

Bəs psixologiya sahəsində böyük əhəmiyyət kəsb edən yuxular insan həyatına və onun psixologiyasına necə təsir edir? İnsanlar hansı yuxulara diqqət yetirməlidir?

Sfera.az-a danışan beyin əsaslı təlimlər üzrə mütəxəsis Aytəkin Aslan yuxularla bağlı ən çox tanınan nəzəriyyənin psixoanalizin banisi Ziqmund Freydin nəzəriyyəsi olduğunu qeyd etdi. O bildirdi ki, Freydə görə, yuxular insanın şüuraltı arzularının və düşüncələrinin ifadəsi olaraq meydana çıxır:

“Freydin fikrincə, insanın gizli istəkləri və gündəlik həyatda ifadə edə bilmədiyi hissləri yuxular vasitəsilə üzə çıxır. Yuxular bəzən həm də qeyri-şüuri qorxuların və istəklərin təzahürüdür, çünki şüuraltı düşüncələrimiz çox vaxt bizim gündəlik həyatımızda qorxduğumuz və ya qarşılaşmaq istəmədiyimiz mövzulardır. Hər kəs yuxu görsə də, çox zaman bu yuxular yadda qalmır”.

A.Aslanın sözlərinə görə, yuxuların unudulması asetilxolin və noradrenalin kimi maddələrdən asılıdır:

“Bu səbəbdən, insanlar yuxudan ayıldıqda gördükləri yuxuları tez unuda bilərlər. Bu həm də beyin fəaliyyətinin yuxu dövrü ərzində müəyyən dəyişikliklərə uğraması ilə bağlıdır. Yuxu zamanı beyin yeni məlumatları yığır, amma yaddaşda möhkəmlənmə prosesi qismən yavaş olur”.

Mütəxəsisin rəyinə əsasən, psixoterapiya prosesində yuxular böyük rol oynayır:

“Psixoterapiya prosesində yuxuların çox önəmli bir rolu var. Terapevtlər, pasiyentlərin yuxularını danışmağa təşviq edərək onların emosional vəziyyətlərini və gündəlik həyatda yaşadıqları çətinlikləri müəyyən etməyə çalışırlar. Yuxular vasitəsilə insanlar, bəzən öz şüuraltı vəziyyətlərini daha yaxşı başa düşə bilirlər".

Mütəxəssis, pasiyentin yuxusunu özünəməxsus şəkildə yozmamasının vacibliyini vurğulayaraq yalnız onu anlatmağa çalışmasının əhəmiyyətini qeyd edib.

A.Aslan təkrarlanan yuxulara həssas yanaşmağın vacibliyini bildirib:

“Stressli vəziyyətlərdə olan insanlar tez-tez eyni yuxuları görürlər. Bu cür yuxular, şəxsin emosional vəziyyəti ilə birbaşa əlaqəlidir və mütəxəssislə görüş tələb edir. Təkrarlanan yuxular, tez-tez müəyyən psixoloji problemlərin, məsələn, qayğı, narahatlıq və ya travmatik təcrübələrin təzahürüdür. Bu səbəbdən, bu cür yuxuları görən insanlar, emosional vəziyyətlərini daha yaxşı başa düşmək və bu məsələlərlə bağlı peşəkar dəstək almaq üçün mütəxəssislə əlaqə qurmalıdırlar”.

Mütəxəssisin fikrincə, həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə qorxulu yuxular müşahidə olunur:

“Qorxulu yuxuların səbəbləri arasında xəstəliklər, duyğusal çətinliklər, stres və ya dərman istifadəsi ola bilər. Bu hallarda diqqətli olmaq və mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır. Qorxulu yuxular, həmçinin gündəlik həyatda yaşanan qorxular və travmatik anlarla əlaqəli ola bilər. Xüsusilə, uşaq yaşlarında bu cür yuxular tez-tez inkişaf mərhələsinə və təhlükələrə qarşı təbii reaksiyalara bağlıdır”.

A.Aslan yuxuların təsiri altında qalan insanların rahatlamaq üçün kiməsə danışmaq ehtiyacı duyduqlarını bildirib:

“Yuxuların təsirini azaltmaq üçün düzgün qidalanma və rahat yuxu mühiti təmin etmək vacibdir. Ayrıca, yuxuların insanın emosional vəziyyətinə, gündəlik həyatın stresinə və hətta sağlamlıq vəziyyətinə də təsiri ola bilər. Yuxusuzluq və ya pis yuxu keyfiyyəti, fiziki və zehni sağlamlığı təsir edə bilər, buna görə də yuxu mühiti və gündəlik həyat tərzi bu baxımdan böyük rol oynayır”.

Bəsti Rəfizadə

Təkrarlanan yuxulara həssaslıqla yanaşın - “Mütəxəsislə məsləhətləşmə vacibdir”