Beyin xəstəlikləri üzrə yeni araşdırma depressiya, asılılıq və epilepsiya müalicəsində inqilab edəcək
Beyin dalğalarını birbaşa dəyişdirmək üçün ultrasəs texnologiyasından istifadə edən innovativ beyin-kompüter interfeysi (BCI) sistemi Böyük Britaniyada Milli Səhiyyə Xidməti (NHS) tərəfindən klinik sınaqdan keçirilir.
Sfera.az bildirir ki, yeni qurğu depressiya, asılılıq və epilepsiya kimi xəstəliklərin müalicəsində inqilab yarada bilər.
Kəllə altına, lakin beynin xaricinə yerləşdiriləcək bu implant, neyronların fəaliyyətini xəritələşdirir və ultrasəs dalğaları ilə müəyyən bölgələri stimullaşdırır.
Böyük Britaniyanın Qabaqcıl Tədqiqat və İnnovasiyalar Agentliyinin (Aria) 6,5 milyon funt sterlinq maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi tədqiqat təxminən 30 xəstədə cihazın təhlükəsizliyini və dözümlülüyünü yoxlayacaq.
“Aria” proqram direktoru Jak Karolan: “Neyrotexnologiyalar davamlı depressiya, epilepsiya, asılılıq və yemək pozğunluğu kimi xəstəliklərin müalicəsində inqilab edə bilər” - deyərək, əlavə edib ki, mövcud irəliləyiş beyin xəstəlikləri ilə mübarizədə kritik dönüş nöqtəsini qeyd edir.
Sınaq beyin-kompüter interfeysi texnologiyasındakı sürətli irəliləyişlərin bir hissəsi kimi qəbul edilir.
Qeyd edək ki, ötən il İlon Maskın “Neuralink” şirkəti iflic olan xəstələrlə klinik sınaqlara başlayıb, başqa bir araşdırma isə iflic xəstələrinin fikirlərini birbaşa nitqə çevirən sistem hazırlayıb.
Bununla belə, bu cür texnologiyalar həm də məxfilik, məlumatların təhlükəsizliyi və etik məsələlərlə bağlı bəzi mübahisələr gətirir.
UCL-in Tibbi Fizika professoru Clare Elwell:
“Bu yeniliklər texniki baxımdan sürətlə irəliləyir, lakin biz neyroetik məsələlərdə geridəyik. Biz beyinlə birbaşa qarşılıqlı əlaqəni təmin edən bu cür texnologiyalarda xəstənin faydasını prioritetləşdirməliyik" - deyə bildirib.
ABŞ-ın “Forest Neurotech” şirkəti tərəfindən hazırlanmış bu cihaz, ənənəvi elektrod əsaslı beyin implantlarından fərqli olaraq, dünyanın ən qabaqcıl beyin-kompüter interfeysi kimi təsvir edilən cihaz, ultrasəs texnologiyasından istifadə edərək beyin fəaliyyətini oxumaq və tənzimləmək qabiliyyətinə malikdir. Bu yolla depressiya, anksiyete və epilepsiya kimi bir çox xəstə üçün müalicə variantlarının inkişaf etdirilməsi qarşıya məqsəd qoyulmuşdur. Bu şəkildə cihazı yoxlamaq üçün əlavə əməliyyat tələb olunmayacaq. Cihaz beyin fəaliyyətini yüksək dəqiqliklə xəritələndirəcək və xüsusi nöqtələrdə ultrasəs dalğaları ilə sinir stimullaşdırılmasını çatdırmaqla əhval-ruhiyyəni və motivasiyanı dəyişmək potensialını araşdıracaq.
“Forest 1” adlanan cihazın klinik sınaqları mart ayında başlayacaq və üç il yarım davam edəcək. İlk səkkiz ay tənzimləyicilərin təsdiqi proseslərinə həsr olunacaq.
Müvəffəqiyyətli olarsa, cihaz depressiya kimi şərtləri müalicə etmək üçün tam miqyaslı klinik sınaqlara keçəcək.
Sınaq “Aria” tərəfindən elan edilən 69 milyon funt sterlinq dəyərində olan "Dəqiq Neyrotexnologiyalar Proqramı" çərçivəsində həyata keçirilən 19 layihədən biridir.
Proqram həmçinin epilepsiyanın müalicəsi üçün sinir robotları, gen mühəndisliyi vasitəsilə beyin hüceyrələrinin yenidən proqramlaşdırılması və laboratoriya mühitində beyin orqanoidlərinin inkişafı kimi layihələri əhatə edir.
Xatırladaq ki, 2023-cü ildə qurulan “Aria” yüksək riskli, lakin böyük mükafat potensialı olan elmi layihələri maliyyələşdirmək üçün fəaliyyət göstərir.
Aysel
