Azərbaycan Mərkəzi Bankının hesabatına əsasən, 2025-ci ilin birinci yarısında bank olmayan kredit təşkilatları (BOKT) sektorunda maliyyə vəziyyəti pisləşib. Belə ki, sektorun aktivləri 3 faiz azalaraq 963 milyon manata düşüb, xalis kredit portfeli isə 6,3 faiz azalıb. Həmçinin BOKT-lar hesabat dövrünü 13,2 milyon manat zərərlə başa vurub. Nəticədə rentabellik göstəriciləri – ROA və ROE mənfi 2,7 və 2,9 faiz səviyyəsində formalaşıb. Ümumilikdə BOKT-ların maliyyə vasitəçiliyində rolu aşağı olaraq qalır.

BOKT sektorundakı bu geriləmə nə ilə bağlı ola bilər? Sektorun dayanıqlığının artırılması və kredit portfelinin keyfiyyətinin bərpası üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Sfera.az bildirir ki, globalinfo.az-a danışan Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin sədri Akif Nəsirli deyib ki, BOKT-ların maliyyə durumunun zəifləməsinin əsas səbəbi kredit portfeli keyfiyyətinin aşağı olmasıdır:

“BOKT-lar əksər hallarda kiçik və orta sahibkarlara, həmçinin istehlak kreditlərinə fokuslanır. Makroiqtisadi şəraitin gərginliyi, eləcə də borcalanların ödəmə qabiliyyətinin zəifləməsi nəticəsində kredit portfellərində qeyri-icra olunan kreditlərin həcmi artıb. Bu, sektorun maliyyə dayanıqlığına birbaşa təsir edir. Digər səbəb likvidlik problemləridir. BOKT-lar depozit qəbul etmədiklərindən maliyyələşməni əsasən borc qaynaqlarından və ya xarici kapitaldan təmin edirlər. Bu isə kredit artımı ilə birlikdə ödəniş öhdəliklərinin vaxtında yerinə yetirilməsini çətinləşdirir. Üçüncü amil isə aşağı kapital bazasıdır. Kiçik maliyyə institutları iqtisadi və maliyyə şoklarına qarşı dayanıqsızdır. Hər hansı kiçik itki belə balansın pozulmasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, inflyasiya, valyuta dalğalanmaları, iqtisadi yavaşlama sektorda maliyyə vəziyyətini daha da pisləşdirir”.

İqtisadçı qeyd edib ki, BOKT-ların dayanıqlığını artırmaq və kredit portfelinin keyfiyyətini bərpa etmək üçün bir sıra strateji addımların atılması zəruridir:

“BOKT-lar kapitalını artırmalı, yeni səhmdar cəlb etməli və ya tənzimləyici kapital tələblərinə uyğun struktur islahatları həyata keçirməlidir. Eyni zamanda kredit portfelinin keyfiyyətinin təhlili, borcalanların kredit qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi və sektor üzrə risklərin diversifikasiyası da vacibdir. Kredit risklərinin vaxtında monitorinqi bu sahədə əhəmiyyətlidir. Qısamüddətli likvidlik ehtiyatlarının yaradılması, borc mənbələrinin diversifikasiyası və likvid aktivlərin artırılması BOKT-ların öhdəliklərini vaxtında yerinə yetirməsini təmin edər. Problemli kreditlərin restrukturizasiyası və ya satış yolu ilə balansdan çıxarılması, kredit reqlamentlərinin sərtləşdirilməsi, həmçinin icra olunan kreditlərin həcminin artırılması tövsiyə olunur”.

Kreditlərlə bağlı pis xəbər: risklər artır – Mərkəzi Bankdan narahatedici hesabat