Bu gün Azərbaycanda Milli Musiqi Günüdür
Sentyabrın 18-i müasir Azərbaycan peşəkar musiqi sənətinin və milli operasının banisi, dahi bəstəkar, musiqişünas-alim, publisist, dramaturq, pedaqoq və ictimai xadim Üzeyir Hacıbəylinin doğum günüdür.
Sfera.az xəbər verir ki, bu gün Üzeyir Hacıbəylinin 140 illik yubileyidir.
Üzeyir Hacıbəyli 1885-ci il sentyabrın 18-də Qarabağın Ağcabədi kəndində dünyaya göz açıb. Atası Əbdülhüseyin Hacıbəyov kənd mirzəsi, anası Şirinbəyim xanım Əliverdibəyovlar nəslindən olub. Onun üç qardaş və iki bacısı olub. Doğulduqdan qısa müddət sonra Hacıbəyovlar ailəsi Şuşa şəhərinə köçüb. Bəstəkarın atası uzun müddət məşhur Azərbaycan şairəsi, ictimai xadim və Qarabağ xanının qızı Xurşidbanu Natəvanın şəxsi katibi olub.
Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev və Cabbar Qaryağdıoğlunun 1897-ci ilə aid "Leylinin qəbri üzərində Məcnun" ("Leyli və Məcnun" sevgi dastanından bir epizod) adlı teatr əsərində 13 yaşlı Üzeyir qoşma xorda oxuyub.
Mədrəsə təhsilini və ikiillik rus-tatar məktəbini bitirdikdən sonra 1899–1904-cü illərdə Qori şəhərindəki müəllimlər seminariyasında oxuyub. Orada skripka, violonçel və nəfəs alətlərində ifa etmək bacarıqlarına yiyələnib.
Dörd il ərzində Hadrut və Bakı məktəblərində müəllimlik fəaliyyəti ilə məşğul olub. Mətbuatda ilk məqaləsi 1904-cü ildə Kaspi qəzetində çap olunub. 1905-ci ildə Bakıda ilk öncə Bibi-Heybət məktəbində, daha sonra "Səadət" məktəbində dərs deyib. Orada Azərbaycan dili, riyaziyyat, coğrafiya, tarix və eyni zamanda rus dilini öyrədib.
Elə o vaxtı Həyat qəzetində tərcüməçi olaraq işə başlayıb və sonra İrşad qəzeti ilə əməkdaşlıq edib. 1911-ci ildə musiqi təhsili almaq məqsədilə Moskvaya gedib və bir il ərzində Moskva Filarmoniya Cəmiyyəti yanında musiqi kurslarında Aleksey İlyinskidən dərs alıb.
Sonra Sankt-Peterburqa köçüb və orada konservatoriyada bir il təhsil alıb.
1914–1918-ci illərdə "Yeni iqbal" qəzetinin redaktoru, sonra sahibi və daha sonra "Azərbaycan" qəzetinin redaktoru olub.
1922–1926 və 1939–1941-ci illərdə onun təşəbbüsü ilə yaradılan Azərbaycan Türk Musiqi Məktəbinə (indiki Asəf Zeynallı adına Bakı Musiqi Kolleci) rəhbərlik edib. 1925-ci ildə Bakı İşçi Xalq Deputatları Sovetinin deputatı seçilib növbəti ildə isə Azərbaycan Konservatoriyasının prorektoru olub.
1931-ci ildə xalq çalğı alətləri orkestrini, 1936-cı ildə isə dövlət xorunu təşkil edib.
Ömrünün son 10 ilində Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqına rəhbərlik edib.
1945-ci ilin sentyabrında Hacıbəyli Azərbaycan SSR EA İncəsənət İnstitutunun direktoru təyin edilib.
1945-ci ildə qurulduğu gündən Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının daimi üzvü və iki çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı olub (1937- 1941-ci illər).
Üzeyir Hacıbəyli Şərqdə ilk operanın banisi kimi tanınıb. sənətkardır. Məhz onun fədakar əməyi sayəsində Azərbaycan milli opera sənətinin tarixi 110 il bundan öncə tamaşaya qoyulan “Leyli və Məcnun” operası ilə başlanıb. Operanın ilk dirijoru Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, rejissoru Hüseyn Ərəblinski olub. İlk tamaşa 1908-ci il yanvarın 12-də (25-də) Bakıda Hacı Zeynalabdin Tağıyevin teatrında oynanılıb.
Məhəmməd Füzulinin eyniadlı poeması əsasında hazırlanmış “Leyli və Məcnun” yalnız Azərbaycanın deyil, həm də Şərqin ilk operasıdır. İlk operanın uğurlarından ruhlanan Üzeyir bəy bir-birinin ardınca “Şeyx Sənan” (1909), “Rüstəm və Söhrab” (1910), “Şah Abbas və Xurşidbanu”, “Əsli və Kərəm” (1912), “Harun və Leyla” (1915) kimi milli operalar yazıb.
Üzeyir Hacıbəyli yaradıcılığının zirvəsi “Koroğlu” operasıdır. “Koroğlu” təkcə Azərbaycan mədəniyyətində deyil, dünya operalarının sırasında əzəmətlə dayanan parlaq nümunələrdən biridir. “Koroğlu” operası Moskva tamaşaçılarını da məftun edib. Üzeyir Hacıbəylinin “Füruzə” adlı yarımçıq qalmış bir operası da olub.
Şərqdə ilk operetta janrının yaranması da Üzeyir Hacıbəylinin adı ilə bağlıdır. Dahi bəstəkarın ilk musiqili komediyası üç pərdədən ibarət “Ər və arvad”dır. Bu əsər Azərbaycanda musiqili komediyanın ilk nümunəsidir. Əsərin ilk tamaşası 1910-cu ildə olub. Rollarda H.Sarabski (Mərcan bəy), Ə.Ağdamski (Minnət xanım) və başqaları çıxış ediblər.
Daha sonra o, 1913-cü ildə məşhur “Arşın mal alan” operettasını yaradıb.
O, 1948-ci il noyabrın 23-də ürək çatışmazlığından vəfat edib və l Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin sərəncamı ilə hər il 18 sentyabr Üzeyir Musiqi Günü kimi qeyd edilir.
2009-cu ildən Azərbaycanda Üzeyir Hacıbəylinin xatirəsinə Beynəlxalq Musiqi Festivalı keçirilir. Festivalda Azərbaycan musiqiçiləri ilə yanaşı yaxın və uzaq ölkələrdən olan əcnəbi musiqiçilər də iştirak edirlər.
