Avropa hərbi xərclərini 4 dəfə artıra bilər – SƏBƏB

Hərbi xərclərin artırılması ilə bağlı ABŞ-nin təzyiqi ilə üzləşən Avropa İttifaqı ölkələri bu növ xərcləri bir neçə dəfə artıra bilər. 

Sfera.az Beynəlxalq kredit reytinqi agentliyi “S&P Global”ın hesabatına istinadən xəbər verir ki, 2014-cü illə müqayisədə hazırda Avropada hərbi xərclər iki dəfə artıb. 2014-cü ildə 120 milyard dollar səviyyəsində olan xərclər indi 242 milyard dollardır. 

Hərbi xərclərin iki dəfə artırılmasına baxmayaraq, Rusiya-Ukrayna müharibəsi göstərdi ki, Avropa xarici təhdidlər qarşısında zəif vəziyyətdədir. Boşluğu ABŞ-nin hərbi xərcləri qapasa da, rəsmi Vaşinqton öz hərbi xərclərini davamlı artıraraq Avropaya kömək etmək istəmir. Amerika hesab edir ki, Avropa ABŞ kimi ÜDM-in ən azı 3 faizini hərbi xərclərə yönəltməli və daha böyük ordu saxlamalıdır. 

Agentliyin şərhinə görə avropalılar da müdafiə qabiliyyətinin artırılmasının vacib olduğunu anlayırlar. Amma hərbi xərclərin kəskin artırılması Avropada borc yükünün artmasına, eləcə də sosial yönümlü xərclərin azaldılmasına səbəb olacaq. 

2024-cü ildə Avropa İttifaqının ÜDM istehsalının həcmi 19 trilyon dollar olub. Proqnoza görə, 2025-ci ildə ÜDM-in həcmi 20,3 trilyon dollar təşkil edəcək. 
Avropa İttifaqının ÜDM-in 3 faizini hərbiyə xərcləməsi o deməkdir ki, burada müdafiə xərcləri 610 milyard dollara çatacaq. 

Lakin hərbi xərclərin daha da artırılması ehtimalı var. Tramp bir müddət öncə verdiyi açıqlamasında müharibə şəraitini nəzərə alaraq xərclərin ÜDM-in 5 faizinə çatdırılmasının vacib olduğunu deyib. Beş faizlik hədəfə çatmaq üçün hərbi xərclər daha da artırılmalıdır. 

Agentlik proqnozlaşdırır ki, avropalıların hərbi xərcləri 242 milyard dollardan 875 milyard dollara artırmaq imkanı var. Bunun üçün dövlətlərin borc yükü artırılmalı və bəzi sosial yönümlü xərclər ixtisar edilməlidir. 

Hesabatda bir çox Avropa ölkələrinin artıq yüksək dövlət borcu və büdcə kəsiri ilə üzləşdiyi, iqtisadi artımın yavaşlaması, əhalinin artımının dayanması və sosial xərclərin artması fonunda daha çox hərbi xərcləri ödəməyin çətin olacağı bildirilib. Qeyd olunub ki, əgər müdafiə xərcləri 5 faizə çatdırılarsa, 2025-ci ildə büdcə kəsiri Rumıniyada 9,5 faizə, Fransada 8,9 faizə, İtaliyada 7,1 faizə yüksələcək. Bu artımdan sonra ölkələrin kredit reytinqi aşağı düşəcək və həmin ölkələr daha yüksək faizlərlə borclanacaq. 

Hesabatda hərbi xərclərin artırılmasının iqtisadi artımı stimullaşdırmasının gözlənilmədiyi də vurğulanıb. Müdafiə xərclərinin artırılmasının yeganə yolu kimi isə borclanmanın ortaq şəkildə həyata keçirilməsi göstərilir. Hələlik bu təklifi Almaniya başda olmaqla bəzi ölkələr qəbul etmir.

Vasif