Məlumatların Mühafizəsi Günüdür

Məlumatların Mühafizəsi Günü hər il 28 yanvar tarixində qeyd olunur. 

Sfera.az bildirir ki, bu günün təsis edilməsi 1981-ci ildə Avropa Şurasının "Fərdi məlumatların avtomatlaşdırılmış qaydada işlənilməsi ilə əlaqədar şəxslərin qorunması haqqında" Konvensiyasının (108 saylı Konvensiya) qəbul edilməsinə əsaslanır. Konvensiya şəxsi məlumatların qorunması sahəsində insan hüquqlarının müdafiəsi mexanizmlərini müəyyənləşdirən və "fərdi məlumatlar" anlayışının tərifini verən ilk beynəlxalq sənəddir. 

2007-ci ildən etibarən Avropa Şurasının təşəbbüsü ilə 28 yanvar tarixi Məlumatların Mühafizəsi Günü kimi qeyd olunur. Bu günün qeyd olunmasında əsas məqsəd fərdi məlumatların mühafizəsinin əhəmiyyətini vurğulamaq, fərdi məlumatların mülkiyyətçi və operatorlarının öhdəliklərinə, o cümlədən subyektlərinin hüquqlarına diqqəti cəlb etməkdir. 

Azərbaycanda da fərdi məlumatların qorunmasına xüsusi diqqət yetirilir. Ölkəmiz 2009-cu ildə 108 saylı Konvensiyanı müvafiq bəyanatlarla ratifikasiya edib. 2010-cu ildə isə "Fərdi məlumatlar haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilib. 

Müasir dövrdə rəqəmsal texnologiyaların sürətli inkişafı fərdi məlumatların qorunması sahəsində bir sıra təhlükələr yaradır.

Bunlardan ən başlıcası kibercinayətlərdir. Hakerlər şəxsi məlumatları oğurlayaraq maliyyə fırıldaqları və ya şəxsiyyət oğurluğu kimi cinayətlər törədə bilərlər. Şirkət və təşkilatların məlumat bazalarına edilən hücumlar nəticəsində istifadəçilərin şəxsi məlumatları üçüncü tərəflərin əlinə keçə bilər. Bəzi tətbiq və veb-saytlar istifadəçilərin razılığı olmadan onların məlumatlarını toplayaraq üçüncü tərəflərə sata bilər.Son illərdə kibercinayətkarlıq qlobal miqyasda əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Müasir texnologiyaların inkişafı və rəqəmsal aləmin genişlənməsi ilə kibercinayətkarlar daha mürəkkəb və hədəfli hücumlar həyata keçirirlər.

2024-cü ildə dünya üzrə kibercinayətlər tarixi rekord səviyyəyə çatıb. Ümumi itkilər təxminən 10 milyard avro təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə iki dəfə çoxdur. Xüsusilə süni intellektin istifadəsi ilə hücumların dəqiqliyi və effektivliyi artıb. İspaniya kimi ölkələr ən çox təsirlənənlər arasında olub. 

2024-cü ildə kriptovalyuta sahəsində qanunsuz fəaliyyətlərdə artım müşahidə edilib. Xüsusilə "stablecoin"lər qanunsuz tranzaksiyaların 63%-ni təşkil edib. Bu artım fırıldaqçılıq və narkotik ticarəti kimi cinayətlərlə əlaqələndirilir. 

Kibercinayətkarlığın artması ilə əlaqədar olaraq, həm fərdi istifadəçilər, həm də təşkilatlar kibertəhlükəsizlik tədbirlərinə xüsusi diqqət yetirməli və müvafiq müdafiə mexanizmlərini tətbiq etməlidirlər.

Fərdi məlumatların qorunması üçün şifrələrin kompleks və təkrarlanmayan olmasına diqqət edilməlidir. Bundan başqa, iki faktorlu identifikasiyanı aktivləşdirmək də  hesabların daha etibarlı olmasını təmin edir. Əməliyyat sistemləri və tətbiqlərin ən son versiyalarını istifadə edərək məlum təhlükəsizlik boşluqlarının qarşısını almaq mümkündür. Fişinq hücumlarından qorunmaq üçün naməlum mənbələrdən gələn şübhəli e-poçt və mesajlara diqqət etmək lazımdır. Həm şəxsi, həm də iş məlumatları şifrələyərək onların icazəsiz əlçatanlığının qarşısını almaq mümkündür. Vacib məlumatların müntəzəm olaraq ehtiyat nüsxələrini yaratmaq itki halında bərpa edilməsini təmin edir.

Fərdi məlumatların mühafizəsi hər birimizin məsuliyyətidir. Bu sahədə maarifləndirmə və məlumatlılığın artırılması üçün Məlumatların Mühafizəsi Günü mühüm rol oynayır.

Fidan