Dünyada 2019-cu ildən tətbiqinə başlanılan 5-ci nəsil mobil rabitə və ya sadəcə 5G texnologiyası rabitə sahəsində inqilab yaradan və daha yüksək sürət təmin edən yeni bir texnologiyadır. Lakin bu texnologiyanın geniş yayılması ilə birlikdə insan sağlamlığına potensial təsirləri ilə bağlı narahatlıqlar da gündəmə gəlib.

Maraqlıdır, 5G texnologiyasının insan sağlamlığına hansı zərərləri var?

Sfera.az bildirir ki, 5G şəbəkələri əvvəlki mobil rabitə texnologiyalarından (2G, 3G və 4G) fərqli olaraq, millimetrlik dalğalardan istifadə edir.

Belə ki, 2, 3 və 4-cü nəsil şəbəkələr 700 MeqaHerslə (MHs) 6 QiqaHers (QHs) tezliklər arasında işləyirdisə, 5G-də tezliklər 24-100 QHs arasında dəyişir. Bunun sayəsində 5G-də internet görünməmiş dərəcədə sürətlidir - 5G şəbəkəsi internet məlumatlarını 10 Qbit/saniyə sürəti ilə ötürə bilər. Fiziki qanunlara görə, yüksək tezlikli dalğalar uzaq məsafələrə yayıla bilmir, ona görə də 5G şəbəkəsinin radio qüllələri (antennaları) bir-birinə yaxın məsafədə – təqribən 150-200 metr, maksimum 500 metr məsafədə yerləşməlidir. Bu, əlbəttə ki, radio şüalanmanın həcmcə böyük olacağını göstərir. Elektromaqnit sahələrinin (EMF) sağlamlığa təsiri isə illərdir müzakirə mövzusudur.

Bu barədə elmi tədqiqatlara nəzər salaq.

2018-ci ildə ABŞ "Milli Toksikologiya Proqramı" tərəfindən siçovullar üzərində aparılan bir araşdırmada, radiotezlik radiasiyasına uzunmüddətli məruz qalmış erkək siçovullarda ürəkdə bədxassəli şişlərin yaranma riskinin artdığı müəyyən edilib. Lakin dişi siçovullarda və digər növlərdə bu hal qeydə alınmayıb. Alimlər bu nəticələrin insanlara nə dərəcədə şamil edilə biləcəyi ilə bağlı ehtiyatlı davranmağı tövsiyə edib.

Eyni dövrdə İtaliyanın Ramazzini İnstitutu tərəfindən aparılmış tədqiqatda siçovullar daha aşağı səviyyəli elektromaqnit radiasiyasına məruz qalıblar. Nəticələr bənzər olub, müəyyən hallarda şişlərin əmələ gəlməsi qeydə alınıb. Lakin bu tədqiqatlar da insan sağlamlığına birbaşa təsir barədə nəticə çıxarmaq üçün kifayət qədər dəlil təqdim etməyib.

Qeyri-İonlaşdırıcı Radiasiyadan Mühafizə üzrə Beynəlxalq Komissiya (ICNIRP) bildirir ki, elektromaqnit radiasiyanın beynəlxalq normativlərdən aşağı səviyyədə qalması şərti ilə insan sağlamlığına mənfi təsirlərin olması ehtimalı çox aşağıdır.

Qeyd edək ki, 5G texnologiyasının istifadə etdiyi millimetrlik dalğalar dərinin səthi ilə məhdudlaşır və bədən daxilinə nüfuz etmir.

5G texnologiyası ilə bağlı cəmiyyətin narahatlıqları dünyanın müxtəlif ölkələrində fərqli reaksiyalarla qarşılaşıb.Belə ki, 2018-ci ildə Kaliforniya ştatının Mill-Velli şəhərində sakinlərin xərçəng və digər sağlamlıq problemləri ilə bağlı narahatlığı səbəbindən 5G qüllələrinin müəyyən yaşayış ərazilərində yerləşdirilməsinə məhdudiyyətlər qoyulub. Bəzi Avropa ölkələri isə 5G qüllələrinin geniş yayılmasından əvvəl daha elmi araşdırmalar tələb edib.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) isə 5G daxil olmaqla radiotezlik dalğalarının sağlamlıq təsirlərini uzunmüddətli tədqiqatlarla araşdırmağı davam etdirir. ÜST-ün mövqeyinə görə, mövcud elmi sübutlar 5G texnologiyasının insan sağlamlığına ciddi zərər verdiyini göstərmir. Elektromaqnit radiasiyanın beynəlxalq standartlara uyğun olması şərti ilə təhlükəsizlik təmin edilir. Əlavə araşdırmalar davam etdirilir və əldə edilən yeni məlumatlar əsasında tövsiyələr yenilənəcək.

5G texnologiyası əvvəlki mobil rabitə nəsilləri (2G, 3G, 4G) ilə müqayisədə fərqli tezliklərdən istifadə edir. Belə ki, daha yüksək tezliklərdə işlədiyi üçün onların təsiri əsasən dərinin səthi və gözlər ilə məhdudlaşır. 5G-nin əsas texnologiyaları 4G və digər texnologiyalarla oxşardır. Mövcud elmi sübutlara əsasən, 5G texnologiyasının beynəlxalq təhlükəsizlik standartlarına uyğun şəkildə tətbiqi insan sağlamlığına ciddi təhlükə yaratmır. Lakin bu texnologiyanın uzunmüddətli təsirlərinin daha dəqiq öyrənilməsi üçün əlavə araşdırmalar aparılmalıdır.

Yaranabiləcək zərərlərdən qorunmaq üçün elektromaqnit sahələri ilə bağlı məlumatlı olmaq və təhlükəsizlik standartlarına əməl edən avadanlıqlardan istifadə etmək vacibdir. Həmçinin ÜST və digər beynəlxalq təşkilatların tövsiyələrinə əməl etmək, elmi tədqiqatların nəticələrindən xəbərdar olmaq bu texnologiyanın risklərini daha yaxşı anlamağa kömək edəcəkdir.

Firuzə Əliyeva

5G texnologiyası sağlamlığa zərərdir? - Tədqiqat NƏTİCƏLƏRİ