Vyetnam müharibəsi, şübhəsiz ki, dünyanın ən yaxın tarixində dünya müharibələri kimi olmasa da, ən böyük müharibələrdən biri idi. Milyonlarla insanın həyatına təsir edib, insanların ölümünə səbəb olub.

Vyetnam müharibəsi tez-tez bizə “Amerika Vyetnam bataqlığında ilişib qalıb və bu bataqlıqdan çıxa bilməyib” kimi başlıqlarla təqdim edilsə də, bu, heç də belə deyil. Üzərindən illər keçsə də, iştirakçısı olan Amerika əsgərlərinin durmadan intihar etdiyi Vyetnam müharibəsinin səbəbləri, nə üçün aparıldığı, dünyada və baş verən etirazlar haqqında bəzi məlumatlara nəzər salaq.

Sfera.az xatırladır ki, 1960-cı illərin əvvəllərində başlayan amerikalıların Vyetnamdakı varlığı, ölkə daxilində gündəmdə olmasa da, az sayda vətənpərvərlərin etirazları ilə diqqət çəkməyə başladı.

Fəallar da polisin müdaxiləsinə reaksiya verib və lazımi müdaxilənin ABŞ qüvvələri tərəfindən edilməli olduğunu bildiriblər.

Əslində Fransa Vyetnamdan çıxdıqdan sonra Şimal və Cənuba bölünmüş Vyetnamda ABŞ, Sovet Rusiyası və Çin arasında qarşıdurma var idi.

ABŞ Cənub-Şərqi Asiyada strateji mövqedə yerləşən Cənubi Vyetnamı öz maraqlarına uyğun hesab edir və buna görə də Cənubi Vyetnama hər cür dəstək verirdi. Şimalı Sovetlər və Çin dəstəkləyirdi.

1956-cı ildə Vyetnamda birləşmə haqqında referendum qərarı qəbul edildi. Qərar Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən qəbul edilib. Hakimiyyətə gələn Vyetnam lideri Diem çox güclü anti-kommunist idi və ABŞ-a çox yaxın sayılırdı.
 

1955-ci ildə Bao Dai administrasiyası devrildi və Nqo Dinh Diem administrasiyası hakimiyyətə gəldi. Diem ölkəyə hakim olan çox güclü anti-kommunist idi və bu xüsusiyyətinə görə təbii olaraq ABŞ ilə çox yaxşı münasibətdə idi.
 

Cenevrə müqaviləsinə əsasən, Şimali Vyetnam və Cənubi Vyetnam 1956-cı ildə keçirilməsi planlaşdırılan referendumla birləşməli idi. Şimali Vyetnamın o zamankı lideri Ho Chi Minh bütün Vyetnamı ələ keçirmək və kommunist rejimini bütün bölgəyə gətirmək istəyirdi. Bu səbəbdən Cənubi Vyetnam da mövcud hökuməti devirmək üçün yollar axtarırdı. 1957-ci ildən Cənubi Vyetnamda terror fəaliyyətinə başladı. Bu hadisələrin başlamasına əsas səbəb oldu. ABŞ artıq yüz minlərlə əsgərini Vyetnama yerləşdirməyə başlamışdı.

Erkən etirazlar Amerika əsgərlərinin Vyetnamda sürətlə məskunlaşması ilə əlaqədar idi.

Lakin təhlükəsizlik qüvvələrinin reaksiyası və tətbiq etdikləri güc həddən artıq çox kəskin olub. Artıq nümayişlərdə insanlar ölməyə başlamışdı. Bu, ümummilli narazılığa səbəb oldu. Yerli əhali dayanmırdı və reaksiya verməyə başlamışdı.

Eyni dövrdə Amerika xalqı da müharibə əleyhinə nümayişlər təşkil edirdi. Dövrün prezidenti Kennedi ictimai dəstək qazanmaq üçün açıqlamalar verir, təbliğat aparırdı.

Lakin Kennedinin qəfil ölümü işin gedişatını bir daha dəyişdi. ABŞ Vyetnama daha çox əsgər və sursatla gəlməyə başladı. Dünya kommunizm təhlükəsi qarşısında idi və kimsə onunla mübarizə aparmalı idi. Təbii ki, bunu supergüc Amerika öz üzərinə götürməli idi.
 

Yerli xalq müqavimət göstərdi və reaksiya verdi, lakin ABŞ və ABŞ-ın dəstəklədiyi yerli qüvvələr bunu bağışlamadı...

Vyetkonqluları vertolyotlardan diri-diri atılır, küçənin ortasında edam edilir və döyülərək öldürülürdülər.

Aşağıdakı foto müharibənin simvollarından birinə çevrilib. ABŞ-ın yerli xalqa, Vyetkonqa qarşı göstərdiyi qəddarlıq və vəhşiliklər çox amansız idi.

ABŞ napalm bombalarından istifadə etdi, bu dəhşətli ölümlərə səbəb oldu. 1972-ci ildə dünyanın diqqətini Vyetnam müharibəsinə çəkən və yuxarıda görünən şəkli çəkən fotoqrafın adı Nik Utdur.

Ona “Pulitzer Mükafatı”nı gətirəcək bu kadrı çəkəndə küçələrdə qışqıraraq qaçan çılpaq qızın adının Kim Phuc olduğunu bilmirdi. Atılan bombadan kiçik qız şokda idi. (Onun hekayəsi növbəti yazımızda)
 

Amerikada da Vyetnam müharibəsi əleyhinə tətillər, nümayişlər və yürüşlər keçirilirdi. Lakin bu, mətbuatda çox əksini tapmadı. Çünki Amerika hökumətinin xalqın dəstəyinə ehtiyacı var idi.


Ağır maliyyə yükü altında olan hökumət xalqı təşkilatlandıraraq ona dəstək verməyə çalışırdı. Xalq iki yerə bölündü. Bəziləri hökuməti, bəziləri isə müharibə əleyhinə hərəkatı dəstəkləyirdi.
 

1970-ci ilin martında Nyu-Yorkun Qrinviç kəndində müharibə əleyhinə nümayişlərin keçirildiyi bir şəhərdə partlayış baş verdi. Partlayış nəticəsində müharibə əleyhinə olan qrupun 3 üzvü həlak olub.

Amerika 1970-ci illərin əvvəllərində dayanmadı və Asiyaya sürətlə yayılmağa çalışırdı.
 

Əslində, 1970-ci ildə Amerika prezidenti Nikson ictimaiyyətə Kambocanın işğal olunduğunu elan etdi. Kambocanı yeni bir kabus gözləyirdi.
 

Vyetnamla bağlı danışıqlar aparılıb və artıq tərəf dövlətlər həyata keçiriləcək layihələrlə bağlı razılaşmalar əldə ediblər. Yeni hədəf Kamboca olaraq təyin olunub.

Amerikanın Vyetnamdakı döyüş rolu rəsmi olaraq 1973-cü ilin əvvəlində sülh sazişinin imzalanması ilə başa çatdı.


Lakin yerli xalqın başına gələnlər, həlak olanlar, kimsəsiz və ya əlil uşaqlar, yerli xalq bərpası mümkün olmayan bir sarsıntı keçirdi.

Aysel

Sfera.az