İkinci Dünya Müharibəsinin gizli qəhrəmanı və “qəhrəmanı”
Yenə insanların marşrutlarını günəşə, aya və digər göy cisimlərinə görə çəkdiyi dövrlərə qayıdırıq. Səma bələdçi olduqda, pis hava şəraiti və kəsik radio xətləri kimi vəziyyətlər pilotlar üçün çox çətin idi.
Sfera.az İkinci Dünya Müharibəsi zamanı pilotlara yol tapmağı öyrədən Mary Tornich Janislawskinin həyatını təqdim edir. O, İkinci Dünya Müharibəsinin gizli qəhrəmanlarından biri olub.
İtalyan və Yuqoslaviya mühacirlərinin qızı Mary Tornich Janislawski (Meri Tornik Yanislavski) 9 iyun 1908-ci ildə San-Fransiskoda anadan olub.
Aviasiyaya marağı uşaq ikən başlayan Meri Berklidəki Kaliforniya Universitetində oxumaq üçün 20 yaşlarında şirniyyat fabrikində işləməyə başlayıb. O, Kaliforniya Universitetində astronomiya üzrə fərqlənmə diplomu ilə məzun olan üç tələbədən biri olub.
Meri 1930-cu illərin ortalarında Çarlz Lindberqə naviqasiya və admiral Riçard Birdə uçmağı öyrədən, “Naviqasiyanın Böyük Qocası” adlanan kapitan Filip Van Horn Weems tərəfindən kəşf edilmişdir.
1930-cu illərin sonlarında Janislawski Kaliforniya Universitetində, Berklidə, Stenfordda və Oklenddəki Politexnik Mühəndislik Kollecində köməkçi professor kimi dəniz və aeronaviqasiya metodları üzrə kurslar verib. Janislawskinin ən məşhur naviqasiya tələbələri arasında İkinci Dünya Müharibəsinin Tokioya bombalanmasına liderlik edən ABŞ generalı Cimmi Dulitl və qütb tədqiqatçıları Admiral Richard Byrd və Linkoln Ellsworth olub.
O, dünya üzrə “Weems System of Navigation Inc” şirkətinin ilk qadın partnyoru olub. 1940-cı ildə “New York Times” tərəfindən Amerikanın "ən görkəmli qadın hava naviqasiyası təlimatçısı" elan edilib.
Qlobal Mövqeləşdirmə Sistemlərinin inkişafı və istismarında qabaqcıllardan biri olan “Gaylord Green”ə görə, Meri Janislawski naviqasiyanın peşəkar sənətdən müasir dünya elminə keçidi zamanı Naviqasiya İnstitutunun qurucu üzvü olub.
"Həm naviqasiya sənətini, həm də elmini başa düşən Meri naviqasiya görüşlərinin gündəmini müasir səviyyəyə çatdırmaq üçün formalaşdırmağa kömək edib”.
1941-ci ilin dekabrında Pearl Harbor bombalandıqda və ABŞ rəsmi olaraq İkinci Dünya Müharibəsinə daxil olub. İkinci Dünya Müharibəsi başlayanda Meri Stenford Universitetində dərs deyirdi.
Müharibə zamanı Janislawski Kaliforniyadakı King City hava limanında 4000-ə yaxın tələbəyə mövqelərini necə planlaşdırmağı öyrədib. Alameda Dəniz Hava Stansiyasında Janislawski ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin WAVES (Könüllü Təcili Yardım Xidmətinə Qəbul Edilən Qadınlar) proqramında qadınları səmavi naviqasiya üçün uçuş simulyatorlarında öyrətmişdir. İşləmiş və radio səssizliyi altında Sakit Okeandakı daşıyıcılardan və bazalardan missiyalar üçün Hərbi Dəniz Qüvvələri flayerləri hazırlamışdır.
1950-ci illərdə Transocean Airlines və “Pan American World Airways” Sakit okean marşrutlarının xəritəsini hazırlamaq üçün Janislawskini işə götürüb.
Karyerasının son mərhələsində Janislawski, Apollon astronavtlarına ayın səthində naviqasiya etməkdə kömək etmək üçün ay şəbəkəsi xəritələri yaratmaqla yaranan kosmik əsrə töhfə verib.
1972-ci ildə Janislawski dənizçilərin, pilotların və astronavtların nəsillərinin vətənə qayıtmasına kömək etdiyinə görə Naviqasiya İnstitutunun Fəxri Müvəffəqiyyət Mükafatına layiq görülən ilk qadın olub.
Janislawski 1998-ci il iyunun 16-da 90 yaşında vəfat edib. O, ölümündən sonra Naviqasiya İnstitutunun ilk qadın üzvü kimi təltif edilib.
Xanım
Sfera.az
