Məsələ ondadır ki, Qazaxıstandakı proseslərlə Qırğızstan-Tacikistan sərhədində baş verənlər arasında məntiqi əlaqə var. Belə ki, Kreml Türküstan tamaşasına ilk olaraq Qazaxıstanda başladı. Qazaxıstanda təbii yanacağın qiymətinin iki dəfə artmasından sonra baş verən etirazlar nəticəsində əvvəl Prezident Qasım Jomart Tokayev hökuməti istefaya göndərdi, Qazaxıstanın birinci prezidenti Nursultan Nazarbayev Təhlükəsizlik Şurasının sədri vəzifəsindən istefa verdi, sonda isə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından (KTMT) hərbi yardım istənildi. KTMT-nin Qazaxıstana gəlməsi və Nazarbayevin tərəfdarlarının bir-bir vəzifədən uzaqlaşdırılması ilə Kreml Qazaxıstanda istəyinə nail oldu.

 

Qırğızıstan-Tacikistan sərhədində baş verən toqquşmalarla isə Kreml Türküstan tamaşasının ikinci pərdəsini səhnələşdirir. Qırğızıstan Tacikistan sərhədindəki toqquşmaların Kremlin ssenarisi əsasında baş verdiyini sübut edən digər bir məqam isə Qırğızıstan Sərhəd Xidmətinin yaydığı məlumatdır. Məlumatda qeyd olunur ki, Tacikistan hərbçilərinin sərhəddəki məlum hərəkətləri razılaşdırılıb ki, bu da onların təxribata qabaqcadan hazır olduğunu təsdiqləyir.

 

 

Əvvəla onu qeyd edim ki, Tacikistanla Qırğızıstan arasında sərhəd problemi əvvəldən mövcud olub. Delimitasiya və demarkasiya üzrə danışıqlar prosesi 2002-ci ildə intensivləşib, komissiyaların və işçi qrupların 200-ə yaxın iclası keçirilib. Hazırda sərhəd xəttinin 550 km-ə yaxını təsvir edilib. Lakin iki ölkənin sərhədində yerli sakinlər arasında vaxtaşırı münaqişələr yaşanıb ki, bu da tez-tez atışmalarla müşaiyyət olunur. Moskva isə hazırda bundan ustalıqla istifadə edir.

 

 

Birincisi, Kreml öncədən silahlandırdığı Tacikistan qoşunlarını Qırğızıstan üzərinə hücuma təhrik edir. Beləcə əvvəldən bəri mövcud olan tacik-qırğız sərhəd münaqişəsi yenidən alovlanır.

 

İkincisi, tərəflər arasında gərginlik bir müddət davam edir. Qarşılıqlı itkilər fonunda rəsmi Moskva KTMT kartını oynayır və tərəfləri atəşkəsə riayyət etməyə çağırır. Bu faktiki olaraq KTMT-nin, əslində isə Kremlin tərəflər arasında gərginliyin getdiyi əsas regiona, Fərqanə vadisinə gəlişinin anonsdur.

Üçüncüsü, Qazaxıstanı tərk edən KTMT qüvvələri Fərqanə vadisinə gəlir, beləcə Kreml Türküstan tamaşasının ikinci pərdəsi başa çatdırır.

 

 

KTMT-nin baş katibi Stanislav Zas artıq Qırğızıstan və Tacikistan sərhədində baş verənlərlə bağlı tərəfləri dərhal atəşkəsə əməl etməyə çağırıb. Zas bildirib ki, sərhəddə yenidən toqquşmaların baş verməsi, yaralıların olması ciddi narahatlıq doğurur: "Tacikistan-Qırğızıstan sərhədində silahlı qarşıdurma dərhal dayandırılmalıdır. Münaqişə müstəsna olaraq danışıqlar masası arxasında sülh yolu ilə həll edilməlidir. KTMT Qırğızıstan və Tacikistana münaqişənin həllində lazımi yardım göstərməyə hazırdır”.

 

Zas əslində tərəflərə KTMT üzvü olduğunu xatırladaraq təşkilatı regiona dəvət etmələrini tələb edir. Kremlin istəyi açıqdır. Mövcud gərginliyin bitməsi üçün KTMT qoşunları Fərqanə vadisinə gəlməli, burada proseslərə nəzarət etməlidir. Fərqanə vadisinin önəmi isə hər kəsə məlumdur. Bu bölgə Özbəkistana yaxınlığı isə onun əhəmiyyətini artırmış olur.

 

 

Turan Rzayev