Kreml divarları önündə sonuncu məzar – Konstantin Çernenkonun tələsik və sükutla keçən dəfni
12:26 / 20.09.2021
1640
Sfera.az
qısa müddətlik də olsa SSRİ-yə rəhbərlik etmiş Konstantin Çernenkonun həyatı və
siyasi karyerası haqda maraqlı faktları oxucularına təqdim edir.
Cəmi 15
ay hakimiyyətdə olmuş Yuri Andropovun vəfatından sonra Kremlin birinci kürsüsünə
kimin sahib olacağı müzakirə ediləndə, birinciliyə iddialılar sırasında bir neçə
namizədin adı hallanıb. Ancaq Siyasi Büroda əsas söz sahiblərindən biri olan
Dmitri Ustinov bütün müzakirələrə son qoyaraq Konstantin Çernenekonun baş katib
vəzifəsinə gətirilməsini məqsədəuyğun sayıb. Beləliklə də, Konstantin Çernenko
13 fevral 1984-cü ildə SSRİ-nin növbəti lideri kimi vəzifəsinin icrasına
başlayıb.
Sözsüz
ki, 73 yaşlı və səhhətində kifayət qədər problemlər olan Konstantin Çernenkonun
hakimiyyətə gəlməsi birmənalı qarşılanmayıb. Hətta Kreml
dəhlizlərində yeni liderlə bağlı lətifələr də yaranıb. Dövlət məmurları öz
aralarında "gərək Çernenkonun baş katib
seçilməsi ilə bağlı fərman iki bənddən ibarət olaydı. Birinci: Konstantin
Çernenko Sov.İKP MK-ya baş katib seçilib. İkinci: Konstantin Çernenkonun dəfn mərasimi
Qızıl Meydanda keçiriləcək” deyə zarafatlaşıblar.
Bu fikir lətifə kimi səslənsə də, sonradan özünü doğruldub. Belə ki, fevralın
13-də hakimiyyətə gələn Çrenenkonun "padşah”lığı cəmisi 13 ay çəkib.
Leonid
İliç Brejnevin himayədarlığı ilə zaman-zaman vəzifə pillələrində sürətlə irəliləyən
Çernenko uzun illər baş katib kürsüsünə əyləşmək arzusunda olub. O, bu arzusuna
yetişsə də, 13 aylıq hakimiyyətinin yarıdan çox hissəsini dövləti xəstəxana
çarpayısından idarə edib.
Çernenkonun
SSRİ-yə rəhbərliyi qısamüddətli olsa da, o, bu dövrdə bir çox hadisələrlə yadda
qalıb. Düzdür, 13 ay ərzində SSRİ kimi nəhəng bir ölkədə böyük islahatların
keçirilməsi mümkünsüz bir iş sayılıb. Buna baxmayaraq, yadda qalan hadisələr də
az olmayıb.
Yadda
qalan hadisələrdən biri Brejnevin qızı ilə bağlı qalmaqallı "brilyant işi”nin
bağlanması olub ki, Çernenko ona həmişə arxa olan Brejnevə sədaqət nümayiş
etdirərək Qalina Brejnevanı ev dustağlığından azad etdirib.
Çernenkonun
atdığl ən maraqlı addımlardan biri isə Stalin hakimiyyətinin ən məşhur simalarından
biri olan 94 yaşlı Vyaçeslav Molotovu partiyaya bərpa etməsidir. Çernenko
Molotova partiya biletini şəxsən özü təqdim edib.
Ümumiyyətlə,
Çernenko Stalin və onun hakimiyyəti illərinə müsbət münasibət bəsləyib. Hətta
baş katibin Stalinə tam bəraət verilməsi haqda da planları olub. Amma ömür bu
planı həyata keçirməyə imkan verməyib.
SSRİ-də
1 sentyabr Bilik gününün təsis edilməsi də Konstantin Çernenkonun adı ilə
bağlıdır.
Çernenko
SSRİ-də çox sürətlə populyarlaşan bəzi rok və estrada qruplarına qarşı ciddi
mübarizə aparıb. O, bu cür musiqi janrlarını sovet əxlaq normalarına zidd
sayıb.
Konstantin
Çernenko siyasi konfliktələrə getməyən siyasətçilərdən sayılıb. Baş katib ölkə
üçün taleyüklü məsələləri kollegial şəkildə müzakirə etməyə üstünlük verib.
Çernenkonun
hakimiyyətdə uzun müddət qalmayacağı hamıya məlum olub. Günü-gündən səhhətində müşahidə
edilən ağırlaşmalar belə düşünməyə əsas verib. Hətta Marqaret Tetçer də Çernenkonu
gördükdən sonra belə qənaətdə olub. O, öz xatirələrində bu haqda yazıb:
"Mən
Andropovun dəfn mərasimində iştirak etmək üçün Moskvaya getmişdim. Hava soyuq
olduğundan aaqqabılarımı və üst geyimimi Moskvada dəyişməli oldum. Dəfn mərasimində
növbəti sovet liderinə diqqətlə nəzər yetirdim. Düşündüm ki, Çernenkonun
hakimiyyəti müvəqqəti olacaq və yaxın vaxtlarda Moskvaya səfərimdə yenidən
ayaqqablarımı və üst geyimimi dəyişdirəsi olacam...”
Həqiqətən
də, Marqaret Tetçer 1 il 25 gündən sonra yenidən Moskvaya, Çernenkonun dəfn mərasiminə
gəlib və yenidən hava şəraitinə görə ayaqqabılarını və üst geyimini dəyişməyə məcbur
olub.
Konstantin
Çernenko 10 mart 1985-ci ildə vəfat edib. Onun vəfatı gün ərzində hamıdan gizli
saxlanılıb. Bu saatlar ərzində isə Kreml məmurları varis məsələsini Mixail
Qorbaçovun xeyrinə həll ediblər. ( bu haqda növbəti saylarımızda geniş yazı təqdim
edəcəyik)
Çernenkonun
dəfni 1985-ci il martın 13-də keçirilib. Dəfn komissiyasına Qorboçov rəhbərlik
edib. Çernenko Kreml divarları qarşısında dəfn olunan sonuncu baş katib olub.
Şahidlərin
və tarixçilərin qənaətininə görə, Çernenkonun dəfnində tələskənlik və əvvəlki
baş katiblərin dəfn mərasimlərindən fərqli olaraq, sönük bir sükut hökm sürüb.
1970-1986-cı
illərdə Mərkəzi Komitənin beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdir müavini,
1986-1991-ci illərdə Mixail Qorbaçovun köməkçisi vəzifələrində işləyən Anatoli
Çernyaev öz memuarlarında Çernenkonun dəfn mərasimi haqqında təəsüratlarını belə
bölüşüb:
"Dəfn mərasimində
xarici qonaqlardan başqa heç kim baş geyimini çıxartmadı. Adətən dövlət məmurlarının
dəfnində baş geyimləri çıxarldığı halda, bu dəfə Kreml məmurları bunu etmədilər.
Saat yarım davam edən mərasimdən sonra mən xidməti avtomobilimlə evə gedirdim.
Moskvanın mərkəzi küçələrində sanki bir bayram əhvalı var idi. Hiss olunmurdu
ki, ölkənin başçısı vəfat edib. Elə həmin günlərdə də Çernenko haqqında
çoxsaylı lətifələr meydana gəlmişdi. Yəqin ki, bunun səbəbi Çernenkonun bu vəzifəyə
layiq olmaması ilə bağlı idi...”
İlham Cəmiloğlu
Sfera.az
