Iğdır-Naxçıvan qaz boru kəməri açıldı - İran necə reaksiya verəcək?
Iğdır-Naxçıvan qaz boru kəmərinin açılışı olub. Açılış mərasimində verilən məlumata əsasən gələcəkdə Türkiyə ərazisindən keçməklə Naxçıvana elektrik və hətta dəmiryol xəttinin də çəkilməsi gözlənilir.
İndiyə qədər Naxçıvana qazın hamısı, elektrik enerjisinin bir hissəsi İran üzərindən ötürülüb.
Naxçıvanla enerji və nəqliyyat əlaqələrinin Türkiyə üzərindən yaradılmasının əhəmiyyəti nədir?
Bununla bağlı Sfera.az-a açıqlama verən politoloq Elçin Xalidbəyli İğdır-Naxçıvan qaz kəmərinin fəaliyyətə başlaması geosiyasi, geoiqtisadi və geostrateji baxımdan mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu bildirib:
“Azərbaycan dövləti bu qaz kəmərinin açılışı ilə Naxçıvanın enerji təhlükəsizliyi istiqamətində çox vacib addım atmış oldu. Bundan sonra Naxçıvanın təbii qaz təminatı məhz Azərbaycan tərəfindən, Türkiyə üzərindən həyata keçiriləcək. Bu da Azərbaycanla maraqları toqquşa biləcək hər hansı digər dövlətin prosesdə iştirakını aradan qaldırır. Türkiyə Azərbaycanın strateji müttəfiqi olduğu üçün Naxçıvanın təbii qazla təminatı tam təhlükəsiz bir istiqamət almış oldu. Eyni zamanda, bu prosesin elektrik enerjisinə də aid edilməsi gələcəkdə Naxçıvanın enerji təhlükəsizliyinin daha da möhkəmlənməsi deməkdir. Yəqin ki, Azərbaycan bu istiqamətdə müəyyən hazırlıqlara başlayıb”.
Politoloq İranda bu addımın necə qarşılanacağı ilə bağlı da şərh verib:
“İranın bu məsələyə münasibəti ciddi əhəmiyyət daşımır. Çünki hər bir dövlət öz enerji təhlükəsizliyini öz maraqlarına uyğun şəkildə təmin etmək hüququna malikdir. İndiyədək Naxçıvanın təbii qaz və elektrik enerjisinə olan ehtiyacları İran üzərindən təmin olunurdu. Lakin artıq buna ehtiyac qalmayıb. Azərbaycan İranla qaz idxalı məsələsində məcburiyyət qarşısında deyil və öz təbii qaz ehtiyatları hesabına Naxçıvanın enerji təminatını tam şəkildə həyata keçirə biləcək gücə sahibdir. Əgər bu proses elektrik enerjisinə də aid edilərsə, Naxçıvanın enerji təhlükəsizliyi maksimum səviyyədə təmin olunacaq. Bununla yanaşı, Naxçıvana dəmir yolu xəttinin çəkilməsi də gözlənilir. Bu layihə həm geoiqtisadi, həm də geostrateji baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki Naxçıvana təhlükəsiz gediş-gəlişin təmin olunması hazırda əsas problemlərdən biridir. Ermənistan Zəngəzur dəhlizinin açılmasına maneə törədir. Lakin görünən odur ki, Azərbaycan Ermənistanın bu addımları ilə vaxt itirmək fikrində deyil və Türkiyə üzərindən bu məsələni həll etməyə qərar verib”.
Ekspertin sözlərinə görə, bundan sonrakı mərhələdə artıq problem Ermənistan üçün əhəmiyyət daşıyacaq:
“Azərbaycan Naxçıvanın təbii qaz təminatını və ümumilikdə enerji təhlükəsizliyini Türkiyə üzərindən reallaşdırırsa, bu o deməkdir ki, Ermənistan çox önəmli bir geoiqtisadi layihədən kənarda qalmış olur. Zəngəzur dəhlizinin açılmasına mane olmaqla Ermənistan, əslində, özünü daha böyük iqtisadi risklər altına atır. Çünki Ermənistandan yan keçən hər bir geoiqtisadi layihə onun üçün əlavə problemlər yaradır. İrəvanın belə layihələrdə iştirak etməsi və qarşılıqlı münasibətləri normallaşdırması onun blokadadan çıxma şanslarını artırardı, lakin bu imkanlar getdikcə məhdudlaşır. Əgər Azərbaycan Naxçıvana nəqliyyat-kommunikasiya xəttini, o cümlədən dəmir yolu xəttini Türkiyə üzərindən reallaşdırarsa, Zəngəzur dəhlizinə olan ehtiyac da minimuma enmiş olacaq. Bu isə Ermənistanla nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin açılması ilə bağlı müzakirələrin əhəmiyyətini azaldacaq”.
E.Xalidbəyli Azərbaycan-Türkiyə müttəfiqliyinin təkcə enerji sahəsində deyil, digər mürəkkəb məsələlərin həllində geniş perspektiv açdığını vurğulayıb:
"Azərbaycan açıq şəkildə bildirir ki, öz maraqlarından geri çəkilməyəcək və yalnız milli maraqlarına uyğun qərarlar qəbul edəcək. Son hadisələr də bunu təsdiq edir ki, Azərbaycan böyük və əhəmiyyətli bir layihəni uğurla sona çatdırdı. Artıq Naxçıvanın təbii qazla təminatı tam şəkildə Azərbaycan tərəfindən həyata keçirilir. Bu prosesdə Türkiyənin rolu xüsusi önəm daşıyır və iki ölkə arasındakı müttəfiqlik münasibətləri bir çox mürəkkəb məsələlərin həllində geniş imkanlar yaradır”.
Fidan Hacızadə
