Azərbaycan banklarında fiziki şəxslərə məxsus olan vəsaitlərin valyuta tərkibində manatın payı ilbəil artır. 

Sfera.az xəbər verir ki, 2024-cü ilin yanvarın 1-nə olan məlumata əsasən, banklarda fiziki şəxslərin 12 milyard 947 milyon 800 min manat dəyərində əmanəti olub. Bu qədər əmanətin 8,646 milyard manatı və ya 66,77 faizi manatla saxlanılıb.

Əvvəlki illərlə müqayisə etdikdə görürük ki, manatın payında artım davamlı hal alıb. Əmanətlərdə manatla olan vəsaitlərin payı 2022-ci ilin sonunda 60,8 faiz, 2021-ci ildə 59 faiz, 2020-ci ildə 49,2 faiz, 2019-cu ildə 48 faiz, 2018-ci ildə 37,5 faiz, 2017-ci ildə 33,5 faiz olmuşdu. Buradan görünür ki, son 6 ildə manatla olan əmanətlərin payı 2 dəfə artıb. 

Bəs əmanətlərin tərkibində manatla olan vəsaitlərin payının sürətlə artmasının səbəbi nədir? 

2017-ci ildən bəri banklarda manatla olan vəsaitlərin payının sürətlə artması iki ciddi səbəblə izah oluna bilər. Birinci səbəb manatın məzənnəsinin son 6 ildə sabit qalmasıdır. 2017-ci ilin martında dollar/manat məzənnəsi 1,7 səviyyəsində sabitləşib və həmin məzənnə indiyə qədər dəyişməyib. Məzənnənin sabit qalması manatla yığımlarda tərəddüdü aradan qaldırır. İkinci mühüm səbəb banklarda manatla yerləşdirilən vəsaitlərə dollar və ya digər xarici valyutada yerləşdirilən vəsaitlərlə müqayisədə yüksək faizlərin ödənilməsidir. Əmanətlər manatla 12 faizə qədər, xarici valyutada isə 2,5 faizə qədər qoyulduqda dövlət tərəfindən sığortalanır. Bu yanaşmaya uyğun olaraq banklar manatla olan əmanətlərə görə daha yüksək faiz ödəyirlər. Sadalanan hər iki səbəb manatla əmanət yerləşdirilməsini daha cəlbedici edir. 

Bunu bir nümunədən daha aydın görmək olar. Məsələn, bir şəxs 100 min manatı banka 10 faizlə yerləşdirdikdə həmin vəsait ilin sonunda 110 min manata yüksələcək. Bu vəsaiti dollara dəyişib banka 1,5 faizlə yerləşdirdikdə isə həmin şəxsin əmanətinin həcmi 101,5 min manat təşkil edəcək. Müqayisədən göründüyü kimi manatla yerləşdirilən vəsait dollarla qoyulan vəsaitlərdən dəfələrlə çox gəlir gətirir.

Vergi Məcəlləsinə edilən son dəyişikliyin ardından 2024-cü ildən bankda manatla əmanəti olan şəxslər daha çox qazanacaq. Çünki manatla əmanətlərin əksəriyyəti vergidən azad ediləcək, xarici valyutada qoyulan əmanətlərdən isə vergi tutulacaq. Bu halda manatla əmanət qoyanların gəliri bir qədər də artacaq. Buna görə də gözləmək olar ki, manat sabit olduqca banklarda manatla olan əmanətlərin payında artım qarşıdakı illərdə də davam edəcək. 

Vasif