İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu son açıqlaması ilə Yaxın Şərqdə onsuz da gərgin olan siyasi vəziyyəti daha da alovlandırdı. O, İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneinin “zərərsizləşdirilməsinin” İsrail–İran qarşıdurmasının yeganə həlli ola biləcəyini bildirdi.

Bu cür açıqlama təkcə siyasi dairələrdə deyil, beynəlxalq hüquq, antiterror və etik müstəvidə də geniş rezonans doğurdu. Bununla belə, İsrail üçün bu yanaşma yeni deyil. Ölkənin təhlükəsizlik doktrinasında “hədəfli qətl” illərdir əsas taktikalardan biri sayılır.

Sfera.az xatırladır ki, İsrail uzun illərdir düşmən saydığı təşkilat və ölkələrin liderlərini hədəfə alaraq onları fiziki cəhətdən aradan qaldırmağa çalışıb. Bu əməliyyatlar əsasən “Mossad” və “Aman” (hərbi kəşfiyyat) tərəfindən həyata keçirilir. Hədəfdə daha çox Hizbullah, HƏMAS, Fələstin Azadlıq Təşkilatı, İslami Cihad və İranın nüvə proqramında çalışan alimlər olub.

1992-ci ildə Hizbullah lideri Abbas əl-Musavi İsrailin Livanda həyata keçirdiyi hava hücumu ilə öldürülmüşdü. 2008-ci ildə isə təşkilatın hərbi qanadının rəhbəri İmad Muğniyə Dəməşqdə bombalı sui-qəsdə məruz qaldı. Bu əməliyyatın ABŞ və İsrailin birgə planı olduğu güman olunur.

HƏMAS-a qarşı həyata keçirilən əməliyyatlar ardıcıl şəkildə davam edib. 2004-cü ildə təşkilatın qurucusu şeyx Əhməd Yasin və varisi Abdel Əziz Rantisi, 2024-cü ildə isə Siyasi Büro rəhbəri Saleh əl-Aruri və Məhəmməd Deyf, ardınca isə İsmayıl Haniyyə zərbələrlə öldürüldülər. Haniyyənin İran ərazisində hədəf alınması isə daha ciddi rezonans doğurdu.

1970–80-ci illərdə PLO rəhbərlərinin Avropa və Yaxın Şərqdə aradan götürülməsi ilə bağlı genişmiqyaslı əməliyyatlar həyata keçirilib. 1973-cü ildə Livanda keçirilən “Bahar Gəncliyi Əməliyyatı” bunlardan ən məşhurlarındandır.

İsrailin əsas hədəflərindən biri də İranın nüvə proqramında çalışan mütəxəssislər olub. 2010-cu ildən etibarən azı 6 iranlı nüvə alimi – o cümlədən Mohsen Fəxrizadə – sui-qəsdlər nəticəsində öldürülüb. Bu qətllərin heç biri İsrail tərəfindən rəsmi şəkildə təsdiqlənməsə də, beynəlxalq medianın əksəriyyəti bunları "Mossad"ın əməliyyatı kimi təqdim edir.

Strategiyanın mahiyyəti nədir?

İsrail bu siyasətlə düşmənlərinin liderlik strukturunu sarsıtmaq, onların hərbi və ideoloji koordinasiyasını pozmaq niyyətindədir. Liderin xarizması və simvolik rolu nə qədər böyükdürsə, onun yoxluğu da o qədər dərin boşluq yaradır. Lakin bu boşluq çox vaxt uzunmüddətli olmur. Yerinə gələn lider ya daha sərt mövqe tutur, ya da təşkilat radikallaşır.

Beynəlxalq hüquq kontekstində bu əməliyyatlara münasibət birmənalı deyil. Bəzi hüquq müdafiəçiləri bu siyasəti “dövlət terrorizmi” kimi dəyərləndirirlər, bəziləri isə onu legitim özünümüdafiə addımı hesab edirlər. İsrail isə bunu “önləyici zərbə” strategiyası adlandırır və milli təhlükəsizlik üçün zəruri sayır.

Ekspertlər bu strategiyanın uzunmüddətli təsirlərinə dair ehtiyatlı yanaşırlar. Xamenei səviyyəsində bir liderin hədəfə alınması İsrail–İran münasibətlərində dönüş nöqtəsi və genişmiqyaslı regional münaqişənin başlanğıcı ola bilər.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az

Xamenei hədəfdə - İsrail köhnə taktikasını işə salacaq