Telegraf gizli anlaşmanın sənədlərini ifşa etdi
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski, Trump administrasiyasının yeni kritik mineral müqaviləsi təklif etdiyini açıqlayıb. Britaniya mətbuatı, ilkin versiyasından daha geniş və əhatəli olduğu deyilən yeni müqavilə sənədlərini ələ keçirdiyini elan edib. Britaniya mətbuatı, Trumpın “19-cu əsrdən qalma” müqavilə ilə Zelenskinin başına silah dayadığını yazıb.
Sfera.az Türkiyə mediasına istinadən xəbər verir ki, ABŞ Prezidenti Donald Trump, 3 ildir davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsində Ukraynaya göstərdikləri yardımın əvəzində ölkənin təbii sərvətlərini əldə etmək istəyib.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski, mineral müqaviləsini imzalamaq üçün Ağ Evə gedib. Lakin Ağ Evdə baş tutan görüşdə dünyanı şoka salan Trump-Zelenski anlaşması yaşandığı üçün müqavilə dondurulub.
ABŞ nümayəndə heyətinin müharibəni bitirmək üçün Riyadda həm Rusiya, həm də Ukrayna heyətləri ilə görüşməsindən sonra Zelenski, ABŞ-nin yeni müqavilə təklif etdiyini açıqlayıb.
ABŞ-nin son təklifini “böyük və əhatəli bir müqavilə” olaraq xarakterizə edən Zelenskiyə cavab olaraq Trump, mineral müqaviləsinin “tezliklə imzalanmasını gözlədiyini” bildirib.
Telegraf qəzeti, ABŞ-nin Ukraynaya təqdim etdiyi “böyük və əhatəli” müqavilənin sənədlərinə sahib olduqlarını açıqlayıb.
Qəzetin məlumatına görə, Trumpın yenilənmiş müqavilə ilə Zelenskinin başına silah dayayaraq kompensasiya tələb etdiyi, Ukraynanın neft, qaz kimi resurslarının yarısından çoxu və demək olar ki, bütün metalları və infrastrukturunun böyük bir hissəsi üzərində hüquq iddia etdiyi bildirilir.
Telegraf-ın məlumatına görə, müqavilənin son versiyası müasir dünya diplomatiyası və dövlət münasibətləri tarixində bənzəri olmayan bir sənəd kimi qiymətləndirilir.
Atlantik Şurasında enerji hüququ üzrə ekspert, professor Alan Rayli bu müqaviləni “Milliləşdirmə sənədi” kimi xarakterizə edərək bildirib:
“Heç bir təminat yoxdur. Heç bir müdafiə maddəsi yoxdur. ABŞ heç nə ortaya qoymur. Amerikalılar çəkilib gedə bilər, amma ukraynalılar gedə bilməz. Daha əvvəl belə bir şey görməmişəm”.
Müqavilə Trumpın əsas məqsədinin ABŞ sənayesi üçün resurslar əldə edərək Ukraynanı bir növ ABŞ əyalətinə çevirmək olduğunu göstərir.
Müqavilə, ABŞ və Rusiya arasında enerji tərəfdaşlığı ilə üst-üstə düşdüyü kimi, həm də Rusiya qazının yenidən Avropaya böyük həcmdə tədarükünü və bu prosesdə ABŞ şirkətlərinin əsas pay sahibi olmasını nəzərdə tutur.
Ukraynadakı neft, mayeləşdirilmiş qaz da daxil olmaqla təbii qaz, karbohidrogenlər, litium, titan, kobalt, alüminium, sink və daha 50 mineral bu müqaviləyə daxil edilib.
Bundan əlavə, müqaviləyə əsasən, Ukraynadakı avtomobil yolları, dəmir yolları, boru kəmərləri, limanlar, terminallar, neft emalı zavodları və digər təbii sərvətlərlə əlaqəli infrastruktur ABŞ-nin nəzarətinə keçəcək.
Müqaviləyə görə, ABŞ-Ukrayna Yenidənqurma İnvestisiya Fondu yenidən qurulacaq və beş nəfərdən ibarət idarə heyəti olacaq. Onlardan üçü ABŞ tərəfindən seçiləcək.
“A” səhmləri adlı qızıl səhmlər ABŞ-nin nəzarətində qalacaq və Ukrayna ən azı 100 milyard dollarlıq müharibə borcunu faizlə birlikdə ABŞ-yə ödəyənə qədər səhmlərin bütün hüquqları ABŞ-də qalacaq.
Ukrayna yalnız “B” səhmlərinə sahib olacaq və səhmlərin 50%-ni yalnız borcunu ödədikdən sonra əldə edəcək. Ukraynadakı istənilən nazirlik və ya qurum səhmlərin idarəsini yalnız iş saatlarında həyata keçirə biləcək.
Bundan əlavə, ABŞ Ukraynanın digər ölkələrə resurs satışını veto etmək hüququna sahib olacaq.
İlk layihələr Avropada qəzəblə qarşılanmışdı, lakin indi müqavilənin daha da sərtləşdirildiyi bildirilib. Beynəlxalq hüquqçular bunu “talançı və yeni müstəmləkəçilik” siyasəti kimi qiymətləndirirlər.
Telegraf müqaviləni “19-cu əsrdə Avropa gücləri tərəfindən Çinə məcburi şəkildə qəbul etdirilən ədalətsiz müqavilələrə bənzəyir” deyə dəyərləndirib.
Telegraf ,müqaviləni “zalım” kimi xarakterizə edib.
Professor Rayli isə müqavilənin Avropa İttifaqına üzvlüklə uyğun olmadığını və Trumpın planının bununla bağlı ola biləcəyini bildirib:
“Əsas məqsədin Zelenskini bu müqaviləni rədd etməyə məcbur etmək olub-olmadığını düşünürəm”.
Bəsti Rəfizadə
