Hər təcrübə fiziki olaraq zərər vermir, bəziləri fiziki ağrıdan daha böyük yaralara səbəb olur. Zaman-zaman yazılarımızda sizə tarixdə insanlar üzərində aparılan amansız təcrübələr haqqında məlumatlar təqdim etmişik.

Sfera.az bu gün sizə etikası hələ də müzakirə olunan eksperimentin qurbanı olan üçəmlərin hekayəsini təqdim edir.
Bəzi eksperimentlər var və hər kəs o eksperimentin nəticələri ilə maraqlansa da, bu təcrübələr etik qaydalara uyğun olmadığı üçün aparılmır. Təbii ki, bəzi hallarda bu riski götürməyə razı olan alimlər etik qaydalardan kənara çıxaraq müxtəlif eksperimentlər həyata keçirirlər. Bu gün sizə dördəm olaraq dünyaya gələn, biri doğuş zamanı dünyasını dəyişən üç qardaşın hekayəsini danışacağıq. Bu üçəmlərin həyatını tamamilə dəyişdirən hadisə doğum anından başlayır.

1961-ci il iyulun 12-də gənc tək ana dördəm dünyaya gətirib. Körpələrdən biri doğuş zamanı ölür. Sağlam doğulan üçəmlər xəstəxanada yoxlanıldıqdan sonra Nyu Yorkdakı Louise Wise Adoption Centerə göndərilir.

Üçəmlər üzərində təcrübə də bu andan başlayır.

Üçəmlər övladlığa götürmə mərkəzində qısa müddət qaldıqdan sonra xüsusi seçilmiş 3 ailəyə verilir. Bu ailələrin uşaq böyütmə üsulları və sosial-iqtisadi vəziyyətləri bir-birindən tamamilə fərqli idi. Onlar əvvəllər övladlığa götürüldükləri üçün övladlığa götürmə mərkəzində bu ailələr haqqında lazımi məlumatlar var idi. Bütün bu prosedurlar Dr. O, Peter Neubauer (Noybauer) adlı psixiatrın nəzarəti altında irəliləyir.

Ailələr də bu təcrübədən xəbərsiz idilər

Ailələr uşaqları qəbul edib böyütməyə başlayırlar, lakin onların təcrübədə olduqlarından xəbərləri yoxdur. Ancaq övladlığa götürmə mərkəzi hər il evlərə uşaqların inkişafını, intellektini və davranışını müşahidə etmək üçün tədqiqatçılar göndərir. Bu araşdırmalar əvvəlcə ailələri şübhələndirsə də, “övladlığa götürülmüş uşaqların inkişafını ölçmək üçün aparılan adi bir araşdırmadır” cavabını aldıqları üçün bu barədə çox düşünmürlər.

Qardaşların 19 yaşı tamam olanda hadisələr üzə çıxmağa başlayır.

Hər üç qardaş ayrı-ayrı evlərdə böyüyür, fərqli insanlara ana və ata deyirlər. Onların bir-birindən xəbəri yoxdur, amma qəribə hadisələr baş verməyə başlayır. Nyu Yorkdakı SUNY Sullivan Peşə Məktəbinə gedən Robert bəzən qəribə hadisələrlə qarşılaşmağa başlayır. Tanımadığı adamlar onu Eddi adlı biri ilə səhv salır və sanki tanıyırlar. Hətta onun Robert olduğunu bilən dostlarından bəziləri ona “Edi” deməyə başladılar.

Bu qəribə hadisələrdən sonra Robert və Eddi ortaq dostlar vasitəsilə tanış olublar və görüşdükdən sonra hər ikisinin eyni tarixdə doğulduğunu və Luise Wise Adoption Centerdən övladlığa götürüldüklərini öyrəniblər. Görünüşlərinin, demək olar ki, eyni olması kifayət deyilmiş kimi, eyni filmləri bəyənən və güləşlə maraqlanan qardaşların hekayəsi yerli qəzetdə dərc olunub.

Ayrılan əkizlərə üçüncü bir qardaş da qoşulur

Yerli qəzet xəbəri dərc etdikdən sonra xəbəri oxuyan David, demək olar ki, özü ilə eyni olan iki nəfəri görüb. Üstəlik, onların doğum tarixləri və övladlığa götürüldükləri müəssisə eyni idi. Beləliklə, üç qardaş:
Robert, Eddy və David bir araya gəldi. Tez-tez bir yerdə vaxt keçirən, bir-birini tanıyan üç qardaş sonradan hətta "üçəmlər" adını verdikləri restoran da açıblar.

Üçəmlər bir araya gəldikdən sonra onları kimin ayırdığını araşdırmağa başlayıb. Nəticə Peter Neubauer adlı psixiatr olur. Üçəmlərin fərqli şəraitdə böyüdükləri təqdirdə hansı davranış və xüsusiyyətlərə sahib olacağını anlamaq üçün aparılan bu eksperimentin qurbanları yalnız bu üçəmlər deyildi. Sonradan məlum olub ki, Neubauer təcrübə üçün çoxlu əkiz və üçəmləri ayırıb.

Təcrübənin nəticəsi bu gün də tam məlum deyil.

Neubauer təcrübəsi 1980-ci ildə tamamlandı. Lakin təcrübənin nəticələri bu gün də tam məlum deyil. Etik mənşəyi və elmi dəyəri müzakirə mövzusu olan eksperiment məlumatlarının 11 min səhifədən çox olduğu düşünülür. Bu məlumatlar mərkəz və Neubauer tərəfindən 2065-ci ilə qədər möhürlənib. Neubauerin narahatlığı, eksperimentin etik aspektinə görə ictimaiyyətin ona sərt reaksiya verməsinə görə idi.

Bu səbəbdən Neubauer məlumatları möhürləyib. Özü isə 2008-ci ildə, 94 yaşında ölüb. Hazırda Yale Universitetində saxlanılan məlumatlar 11 min səhifədən çoxdur. Bu məlumatların 10.000 səhifəsi dərc olunub, lakin çox ciddi senzura ilə dərc edildiyi üçün məlumatlar elmi olaraq qiymətləndirilə bilməz. Təcrübə ilə bağlı bütün detalları görmək üçün 2065-ci ilə qədər gözləmək lazımdır.

Üçəmlərə nə oldu?

Üçəmlər bir araya gəlib birlikdə işlər görməyə başlayandan sonra o qədər də yaxşı yola getmədiklərini anladılar. Onların üçündə də psixoloji problemlər yaranmağa başlayıb.

Onların üçündə də psixoloji problemlər yaranmağa başlayıb. Robert vəkil olmaq üçün restoranı tərk edib. Yaşadıqlarının öhdəsindən gələ bilməyən Eddi 1995-ci ildə 33 yaşında intihar edib. 

Bu yerdə onu da qeyd edək ki, ən acınacaqlısı və dəhşətlisi odur ki, Neubauer tərəfindən aparılan bu təcrübədə ümumilikdə ən azı üç nəfərin intihar etdiyi məlumdur.

Robert hazırda həyat yoldaşı və iki övladı ilə Bruklində yaşayır. Hüquqşünas olan David həyat yoldaşı və iki övladı ilə Nyu Cersidədir. O, sığorta şirkətində işləyir. 2018-ci ildə üçəmlərin bu hekayəsi haqqında hətta sənədli film də çəkilib 

(Maraqlananlar üçün: “Three Identical Strangers”)

Sonda təqdim etdiyimiz fotodakı Allison Kanter və Michele Mordkoff da bu eksperimentin qurbanlarından sadəcə biridir... Onlar DNT testi nəticəsində təsadüfən bir-birini tapan iki bacıdır.

Acı da olsa, bəşəriyyəti xilas edən elm bəzən ölümlərə də səbəb ola bilirmiş.

Aynil