Günəş fırtınaları həyatı iflic edən ən böyük fəlakət imkanlarından biridir, baxmayaraq ki, onlar gündəlik həyatda əksər insanların əhəmiyyət vermədiyi bir təhlükədir. Əslində, bu, artıq dünyada çox böyük təsirləri olan bir fəlakət növüdür.

Sfera.az bu təsirlərin ən böyüyünün baş verdiyi Karrinqton hadisəsinə nəzər salır. Sizi 1800-cü illərin ortalarına bir zaman səyahətinə aparırıq.


1 sentyabr 1859-cu il günorta saatlarında İngiltərədə dövrün ən məşhur astronomlarından biri olan Riçard Karrinqton şəxsi rəsədxanasında adi bir gün keçirir. Bir neçə dəqiqə sonra tarixin ən böyük günəş fırtınasının meydana gəlməsinin şahidi olacağından xəbərsizdir.

Karrinqton birdən Günəşdə bəzi ləkə əmələgəlmələrinin olduğunu sezir.
 

Bu günəş ləkələrinin ölçüləri olduqca böyükdür. Sonra, birdən, iki inanılmaz dərəcədə parlaq işıq partlaması yaranır, parlaq ləkələr getdikcə böyüyür və Karrinqtonun öz sözləri ilə desək, böyrək formasına çevrilir.

Çox nadir və gözlənilməz bir hadisənin şahidi olduğunu anlayan astronom sonradan həmin anları qeydlərində qeyd edir:


“Parıltı görən kimi dərhal qaçıb mənimlə bu hadisəyə baxacaq birini axtardım. 1 dəqiqə ərzində qayıtsam da, artıq formaların dəyişib zəiflədiyini gördüm”.

Bununla belə, Karrinqton və onun çağırdığı adam ağ məqamlar yox olana qədər birlikdə baxırlar. Saat 11:18-də başlayan hadisədən saat 11:23-də heç bir iz qalmayıb.

Hadisənin baş verdiyi gecə səhərə doğru bütün dünyada səma qırmızı, yaşıl və bənövşəyi auroralarla örtülür.
 

Bu auroralar günəş fırtınasının inanılmaz gücü və böyüklüyünə görə o qədər güclü və parlaq olub ki, insanlar sanki günəş işığındaymış kimi öz qəzetlərini və ya kitablarını oxuya bilirdilər.

Təbii ki, bu nəhəng maqnit partlayışının səmadakı inanılmaz vizual şoudan başqa pis təsirləri də var.
 

Əslində hadisə zamanı və ondan sonra dünyanın bütün teleqraf sistemləri sıradan çıxır və hər şey birləşir. Güclü elektromaqnit bombardmanı nəticəsində kabelləri elektrikləşdirən batareyalar çıxarıldıqda belə mesajlar kabellər vasitəsilə ötürülməyə davam edir. Teleqraf maşınlarının çoxu yanır və yararsız hala düşür.
 

Bəs, bu gün həmin günkü partlayışın şiddəti ilə növbəti partlayış baş versəydi, nə olardı?


Ekspertlərin fikrincə, təsir düşündüyümüzdən daha dağıdıcı ola bilərdi. Bunun son nümunələri də var. 1989-cu ildə baş verən günəş fırtınası demək olar ki, bütün Kanadada 9 saatlıq elektrik kəsilməsinə səbəb olub və 6 milyon insana təsir edib. Həmin hadisə zamanı ABŞ-ın bəzi yerlərində güc transformatorları əriyib.
2005-ci ilin dekabrında baş verən başqa bir hadisədə bütün dünyada GPS sistemləri 10 dəqiqə ərzində sıradan çıxıb.

10 dəqiqə uzun müddət görünməsə də, GPS texnologiyası bu gün o qədər önəmlidir ki, fəlakətin astanasındayıq desək, xüsusən də o zamanlar səmada olan minlərlə təyyarənin 10 dəqiqə ərzində yer məlumatı qəbul edə bilmədiyini nəzərə alsaq, fəlakətin dərəcəsini təxmin edə bilərsiniz.

Üstəlik, “Karrington Event” adlandırılan hadisə zamanı baş verən partlayışın bütün bu partlayışlardan onlarla dəfə böyük olduğunu nəzərə almaq lazımdır.


Son 500 ilin ən böyük partlayışı olduğu düşünülən həmin hadisə, bu gün həyatımıza daha da inteqrasiya olunmuş elektron sistemləri sanki məhv edir. Telefon və internet kabelləri yandıra bilər; Radar, cib telefonu siqnalları, GPS sistemləri kimi sistemlər tamamilə çökə bilər və hadisələrin baş vermə ehtimalı olduqca yüksəkdir. Ən pisi odur ki, mütəxəssislərin fikrincə, bizi günəş fırtınalarından qoruyacaq bir sistem hazırlamağımız belə mümkün deyil.

Əgər bu kifayət deyildisə, daha bir pis xəbər var: belə bir partlayışın nə vaxt baş verəcəyi barədə çox az fikrimiz var.


Bu, kosmosdakı mindən çox peykin hamısına təsir göstərərək dünyaya 1 trilyon dollara yaxın ziyan vuracaq.

Mütəxəssislər günəş alovlarını proqnozlaşdırmaq üçün sistemlər hazırlamağa çalışırlar.

Xanım

Sfera.az