Milli mətbuatımızın banisinin doğum günüdür

28 iyun Azərbaycan milli mətbuatının banisi, böyük maarifçi, pedaqoq, jurnalist, ictimai xadim Həsən bəy Zərdabinin doğum günüdür.

Sfera.az xəbər verir ki, Həsən bəy Məlik oğlu Məlikzadə (Zərdabi) 1842-ci ilin 28 iyun tarixində keçmiş Şamaxı quberniyasının Göyçay qəzasına daxil olan Zərdab kəndində dünyaya göz açıb. O, dövrünün azsaylı ali təhsilli ziyalılarından biri kimi, Azərbaycan cəmiyyətinin mədəni, elmi və ictimai həyatında mühüm iz qoymuş şəxsiyyətlərdən sayılır.

Həsən bəy Zərdabi 1875-ci ildə Azərbaycan dilində ilk qəzet olan “Əkinçi”ni təsis etməklə xalqımızın maarifləndirilməsi, milli oyanış və milli mətbuatın formalaşması yolunda inqilabi addım atmışdır. O dövrdə “Əkinçi” qəzetinin nəşri, sadəcə bir mətbu orqanın yaradılması deyildi. Bu, xalqın öz dilində, öz problemləri ətrafında maariflənməsi, milli şüurunun oyanması demək idi. Qəzetin əsas məqsədi cəmiyyətin savadlanmasına, kənd təsərrüfatı, təhsil, iqtisadiyyat və digər sahələrdə əhalinin məlumatlılığını artırmağa xidmət edirdi. Lakin dövrün siyasi və senzura şərtləri “Əkinçi”nin cəmi iki il – 1875-1877-ci illərdə fəaliyyət göstərməsinə imkan verdi. Bununla belə, Həsən bəyin maarifçilik fəaliyyəti yalnız mətbuatla məhdudlaşmayıb.

O, Azərbaycan teatrının yaranması və inkişafında da əvəzsiz xidmətlər göstərmişdir. 1873-cü ildə Bakıda Mirzə Fətəli Axundzadənin “Lənkəran xanının vəziri” komediyasını səhnəyə qoyaraq milli teatr hərəkatının əsasını qoyanlardan biri olmuşdur. Bu hadisə Azərbaycan teatr sənətinin yaranması üçün mühüm mərhələ hesab olunur və milli mədəniyyət tariximizdə xüsusi yer tutur. Maarifçi ziyalı olaraq Həsən bəy Zərdabi qadınların təhsilinə də böyük önəm verirdi. O, qadınların cəmiyyətdəki mövqeyinin möhkəmlənməsi üçün maarifçiliyin vacibliyini daim vurğulayır, onların məktəbə getməsi, savadlanması naminə çalışırdı. Onun təşəbbüsü ilə Bakıda ilk qız məktəblərinin açılması reallaşmışdır ki, bu da Azərbaycanın ictimai-mədəni həyatında mühüm irəliləyişə səbəb olmuşdur. Həsən bəy Zərdabi, həmçinin dövrünün tanınmış təbiətşünas alimlərindən biri idi.

O, Moskva Universitetində təbiət elmləri üzrə ali təhsil almış, müxtəlif dövri nəşrlərdə elmi, publisistik və maarifləndirici məqalələrlə çıxış etmişdir. Onun yazılarında xalqın rifahı, elmin inkişafı, milli oyanış və mədəni dirçəliş mövzuları xüsusi yer tuturdu. Həsən bəy Zərdabi 1907-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. O, Bakıda Fəxri Xiyabanda dəfn olunub. Bu gün onun adı Azərbaycanda bir çox təhsil müəssisələrinə, küçə və prospektlərə verilmiş, onun irsi Azərbaycan milli mətbuatının, maarifçilik və milli oyanış hərəkatının simvoluna çevrilmişdir. Həsən bəy Zərdabi yalnız öz dövrünün deyil, bütün zamanların böyük maarifçisi, milli mətbuatımızın banisi, xalqın mənəvi atasıdır. Onun ideyaları bu gün də aktuallığını qoruyur və Azərbaycan mədəniyyətinin, elminin, maarifinin inkişafında yol göstərir.

Fidan Hacızadə

Sfera.az