20 iyun - Ümumdünya Qaçqınlar Günüdür
BMT tərəfindən təsis edilən 20 iyun - Ümumdünya Qaçqınlar Günü dünyada müharibə, zorakılıq, təqib və insan hüquqlarının pozulması səbəbindən evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalan milyonlarla insanın hüquqlarına, ehtiyaclarına və yaşadıqları çətinliklərə diqqət çəkmək məqsədi daşıyır.
Sfera.az bildirir ki, bu gün təkcə bir təqvim hadisəsi deyil, həm də vicdan çağırışıdır.
Belə ki, heç kəs könüllü qaçqın olmur.
Bəs qaçqın nədir?
"Qaçqın" statusu BMT-nin 1951-ci il Qaçqınların Statusuna dair Konvensiyası ilə müəyyənləşdirilib. Bu sənədə görə, irqinə, dininə, milliyyətinə, müəyyən sosial qrupa mənsubiyyətinə və ya siyasi baxışlarına görə təqib olunmaq qorxusuyla öz ölkəsindən kənarda olan və həmin qorxuya görə geri dönə bilməyən şəxs qaçqın sayılır.
BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının (UNHCR) 2024-cü ilin sonuna olan hesabatına əsasən, dünyada zorla köçkün düşənlərin sayı 120 milyon nəfəri keçib. Bu, təşkilatın qeydə aldığı ən yüksək göstəricidir. Onlardan, 43,4 milyon nəfər rəsmi olaraq qaçqın statusundadır, 6 milyon nəfər sığınacaq axtaran şəxsdir, 68 milyona yaxın insan isə öz ölkəsində məcburi köçkün statusundadır.
2024-cü ilin məlumatlarına əsasən dünyada ən çox qaçqın verən ölkələr bunlardır:
Suriya – 6.8 milyon nəfər
Ukrayna – 6.4 milyon nəfər
Əfqanıstan – 6 milyon nəfər
Venesuela – 5.9 milyon nəfər
Sudan – 1.8 milyon nəfər
Dünyada qaçqınların böyük əksəriyyəti inkişaf etmiş ölkələrə deyil, qonşu və inkişaf etməkdə olan ölkələrə sığınır. Hazırda ən çox qaçqın qəbul edən ölkələr bunlardır:
Türkiyə – 3.6 milyon nəfər
İran – 3.4 milyon nəfər
Kolumbiya – 2.5 milyon nəfər
Almaniya – 2.1 milyon nəfər
Pakistan – 1.7 milyon nəfər
Qaçqınların təxminən 40%-dən çoxunu uşaqlar təşkil edir. Onların bir çoxu təhsildən, psixoloji dəstəkdən və tibbi xidmətlərdən məhrumdur. Qaçqın qadınlar isə həm zorakılıq, həm də insan alveri riskləri ilə daha çox üzləşirlər.
Azərbaycan da uzun illərdir qaçqın və məcburi köçkün problemi ilə üz-üzə qalıb. Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində 1990-cı illərdə 1 milyona yaxın insan qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşmüşdü. 2020-ci ildən sonra azad olunan ərazilərə mərhələli qayıdış prosesi həyata keçirilir. Dövlət tərəfindən bu şəxslərə yeni evlər, infrastruktur və sosial dəstək təmin olunur.
Builki Ümumdünya Qaçqınlar Gününün mövzusu “Ümidlə yaşamaq” adlanır. Bu şüar insanlara yalnız sağ qalmaq deyil, insan ləyaqətinə uyğun həyat qurmaq hüququnun olduğunu xatırladır. Qaçqınların sosial həyata inteqrasiyası, əmək bazarına çıxışı və təhsilə bərabər imkanlar əldə etməsi bu istiqamətdə əsas prioritetlərdəndir.
Ümumdünya Qaçqınlar Günü bir daha sübut edir ki, dünyada sülh və sabitlik pozulduqca, qaçqınların sayı azalmaq əvəzinə artır. Qaçqınlara yalnız humanitar yardım göstərmək kifayət deyil, həm də onların hüquqlarını tanımaq, cəmiyyətlərə inteqrasiyalarını asanlaşdırmaq və onları "yardıma möhtac" deyil, "imkanlara layiq" fərdlər kimi qəbul etmək vacibdir. Dünyanın bu problemi yalnız həmrəylik və davamlı siyasətlə həll oluna bilər.
Firuzə Əliyeva
Sfera.az
