Azərbaycanın demoqrafik vəziyyətinə dair açıqlanan məlumatlar göstərir ki, ölkəmizdə yaxın illərdə əhalinin təbii artımı dayana bilər. Ölkəmizdə doğum və ölüm göstəriciləri arasındakı fərqin kiçilməsi təbii artımın azalmasına səbəb olur ki, bu da Azərbaycan əhalisinin sayındakı artımı zəiflədir.

Sfera.az xatırladır ki, 2010-2016-cı illərdə əhalinin təbii artımı illik 100 min nəfərdən yüksək idi. Amma 2017-ci ildən təbii artım 87 min nəfərə, 2019-cu ildə 85 min nəfərə, 2020-ci ildə 51 min nəfərə, 2021-ci ildə 35 min nəfərə düşüb.

2020-2021-ci illərdə təbii artımın kəskin azalması birbaşa pandemiya ilə bağlıdır. Bunu 2022-ci ilə dair təbii artım göstəriciləri də təsdiqləyir. Pandemiyanın aradan qalxmasından sonra əhalinin sayının artım dinamikası güclənib və 62 min olub. Amma 2023 və 2024-cü illərdə yenidən azalıb. Təbii artım 2023-cü ildə 52,5 min nəfərə, 2024-cü ildə 43,4 min nəfərə düşüb.

2025-ci ilin yanvar və fevral aylarının nəticələri göstərir ki, cari ildə də təbii artım sürəti azalacaq.

Mövcud dinamika qalarsa, ən geci 2035-ci ildə təbii artım dayanacaq. Başqa sözlə, 2035-ci ildən sonra əhalinin sayı artmayacaq, əksinə azalacaq. Həmin ildə əhali sayının ən yaxşı halda 10,7 milon nəfərə yüksələcəyini proqnozlaşdırmaq olar.

Təbii artımın azalması doğum göstəricilərinin zəifləməsi ilə bağlıdır. Doğum azaldığı zaman təbii artım sürətində də azalma baş verir. Məsələn, 2011-2014-cü illərdə hər il 170 mindən çox uşaq dünyaya gəlib. Amma 2018-ci ildə 139 min, 2021-ci ildə 112 min, 2024-cü ildə isə 102 min doğum qeydə alınıb.

Maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, ölkəmizdə doğum göstəricilərinə əhalinin iqtisadi vəziyyəti birbaşa təsi edir. Məsələn, 1980-ci illərdə doğum sayı 180 mindən çox olduğu halda, 2002-ci ildə 111 minə qədər geriləmişdi. 2003-cü ildən başlayaraq əhalinin iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşması doğum göstəricilərini yaxşılaşdırdı və 2013-cü ildə 173-172 minə yüksəldi.

2015-ci ildəki devalvasiyadan sonra vəziyyət yenidən pisləşdi və doğum sayı 2018-ci ildə 139 minə qədər gerilədi.

Azərbaycanda doğum sayına iqtisadi vəziyyətin birbaşa təsirini nəzərə alaraq deyə bilərik ki, dövlət təbii artımın azalmasının qarşısını almaq istəyirsə, hökmən, “uşaqpulu” yenidən bərpa edilməlidir.

Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlama verən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Coğrafiya İnstitutunun şöbə müdiri Ənvər Əliyev bildirib ki, təbii artımdakı dəyişiklik sosial prosesdir.

Onun sözlərinə görə, bu proses bir çox amildən asılıdır:

“Burada əsas faktorlardan biri həyat tərzidir. Bundan başqa, müharibə nəticəsində də xeyli produktiv cavanı itirdik. Bunlar azalmanın səbəblərindən bəziləridir”.

Ə.Əliyev qeyd edib ki, güzəran yaxşılaşsa, “uşaqpulu” verilsə, əhalinin artımı yenidən güclənə bilər.

Firuzə Əliyeva

Azərbaycanda təbii artım bu tarixdə dayanacaq - “Uşaqpulu” zərurətə çevrilir