Azərbaycanın quru ərazisi genişlənir? - AÇIQLAMA

Xəzər dənizi dünyanın ən böyük qapalı su hövzəsidir və onun səviyyəsindəki dəyişikliklər regionun ekosisteminə, iqtisadiyyatına və sosial həyatına ciddi təsir göstərir. Son illər dənizdə su səviyyəsinin azalması müşahidə edilir.

Sfera.az bildirir ki, Xəzər dənizinin su səviyyəsinin azalmasının əsas səbəbi iqlim dəyişikliyi və temperaturun artması ilə bağlıdır. 

Belə ki, qlobal istiləşmə Xəzər dənizinə tökülən çayların su ehtiyatlarının azalmasına səbəb olur. Həmçinin, buxarlanma prosesi sürətlənir, lakin yerinə yetərli miqdarda çay suyu gəlmir. Bundan başqa, Xəzərə axan əsas çaylar (Volqa, Ural, Kura və s.) üzərində bəndlər və su anbarlarının tikilməsi suyun təbii axınını məhdudlaşdırır. Çayların mənbələrində yağış və qar suyunun azalması çay axınlarını zəiflədir. Çay sularının kənd təsərrüfatı üçün həddindən artıq istifadəsi də Xəzərə çatan suyun miqdarını azaldır. Neft-qaz hasilatı və digər sənaye fəaliyyətləri su ehtiyatlarına mənfi təsir göstərir.

Yaşıllığın, xüsusən də meşə ərazilərinin azalmasıın bu prosesdə təsiri böyükdür. Meşələr yağış sularının torpaqda saxlanmasına və çaylara tədricən axmasına kömək edir. Meşə qırılması eroziyaya səbəb olaraq çayların axın rejimini pozur.

Bu səbəblərdən yaranan problemlər olduqca ciddidir. Xəzər dənizinin sahil xətti geri çəkildikcə ekosistemlər dəyişir və bəzi canlı növlərinin həyatı təhlükəyə düşür. Balıqçılıq sahəsi böhran yaşayır, çünki suyun azalması balıqların məskunlaşdığı ərazilərin daralmasına səbəb olur. Sahilyanı şəhərlər və limanlar üçün infrastruktur problemləri yaranır, çünki suyun çəkilməsi ilə limanlar fəaliyyətini dayandıra bilər. Sahil eroziyası və duzlaşma kənd təsərrüfatı üçün yeni problemlər yaradır.

Xəzər dənizinin su səviyyəsinin azalması regionda ciddi ekoloji və iqtisadi problemlər yaradır. Bu problemin həlli üçün elmi əsaslı və ekoloji cəhətdən davamlı yanaşmaların tətbiq edilməsi vacibdir. Beynəlxalq əməkdaşlıq, ekosistemlərin qorunması və su ehtiyatlarının düzgün idarə olunması ilə bu prosesin mənfi təsirlərini minimuma endirmək mümkündür.

 
Mövzu ilə bağlı açıqlamasında sosioloq Elçin Bayramlı bildirib ki, Xəzər dənizinin geri çəkilməsi hələ davam edəcək:

“Bəziləri elə bilir ki, dəniz geri qayıdacaq çünki tarixdə dəfələrlə belə tsikllər olub. Lakin bu dəfə qayıtmayacaq. Əvvəllər gölün səviyyəsi təbii olaraq enib-qalxırdı. İndi isə bu sünidir. Xəzərin su mənbələri çaylardır. İqtisadiyyatın böyüməsi ilə Volqa, Ural, Terek, Samur, Kür, Atrek, Sefidrud, Həraz və digər dənizə tökülən çaylarda suyun həcmi kəskin azalıb. Bu sular suvarma və digər məqsədlərlə hədsiz istifadə olunur. Buna görə də çəkilmə davam edəcək”. 

E.Bayramlı qeyd edib ki, yeganə yaxşı xəbər quru ərazinin artmasıdır:

"Nəticədə, Xəzər dənizinin su səviyyəsinin azalması region üçün ciddi ekoloji və iqtisadi problemlər yaradır. Bu problemin həlli üçün elmi əsaslı və ekoloji cəhətdən davamlı yanaşmaların tətbiq edilməsi vacibdir. Beynəlxalq əməkdaşlıq, ekosistemlərin qorunması və su ehtiyatlarının düzgün idarə olunması ilə bu prosesin mənfi təsirlərini minimuma endirmək mümkündür".

Firuzə Əliyeva

Mövzu: Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi;

Qeyd: Bu yazı Medianın İnkişafı Agentliyinin dəstəyi ilə hazırlanıb