Hava yollarındakı görünməyən təhlükə:Uçuşlara təsir edir...

Son dövrlərdə dünya üzrə baş verən təyyarə qəzaları və texniki nasazlıqlar bir çox sualları gündəmə gətirir. Xüsusilə də bəzi mütəxəssislər və müzakirəçilər bu hadisələrin kiberhücumlarla əlaqəli ola biləcəyini irəli sürür. Müasir dövrün rəqəmsal sistemləri ilə idarə olunan hava gəmiləri, kiberhücumlar üçün potensial hədəfə çevrilə bilər.

Belə vəziyyətlərdə kiberhücumlar təyyarələrə necə təsir edir və onlardan qorunmaq üçün hansı tədbirlər görülür?

Sfera.az xəbər verir ki, İnformasiya Texnologiyaları üzrə mühəndis-tədqiqatçı, ekspert Bəhruz Əliyev “Yeni Sabah” bildirib ki, bu günə qədər təyyarə idarəetmə sistemlərinə birbaşa edilən kiberhücumlarla bağlı açıq şəkildə təsdiq edilmiş ciddi bir hadisə yoxdur:

“Lakin aviasiya sektoru bu cür təhdidlərə qarşı çox ciddi təhlükəsizlik tədbirləri görür. Kiberhücumların potensial olaraq təyyarələrin təhlükəsizliyinə və uçuş əməliyyatlarına necə təsir edə biləcəyinə dair narahatlıqlar mövcuddur və buna görə də müasir təhlükəsizlik protokolları inkişaf etdirilməkdədir.

Eyni zamanda, təyyarə idarəetmə və aviasiya sistemlərinə edilən birbaşa kiberhücumlara dair məlumatlar məxfi ola bilər. Ancaq bəzi mütəxəssislər və tədqiqatçılar təyyarələrə edilən birbaşa kiberhücumların hələ ki, geniş şəkildə baş vermədiyini və çoxsaylı təhlükəsizlik tədbirlərinin bu cür hücumların qarşısını aldığını vurğulayırlar. Bununla yanaşı, açıq mənbələrdə bəzi hücum və təhdidlər barədə məlumatlar mövcuddur”.

B.Əliyev sözügedən məsələyə aid nümunələrə toxunub:

“2015-ci ildə bir neçə aviasiya şirkətinə, o cümlədən “American Airlines” və “United Airlines”-a edilən kiberhücumlar baş verdi. Hakerlər, bu şirkətlərin şəbəkələrinə daxil olaraq uçuş məlumatlarını və sərnişin məlumatlarını oğurlamağa çalışdılar. Bu hücumlar təyyarələrin idarəetmə sistemlərinə birbaşa təsir etməsə də, məlumatların pozulması və şəbəkə təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar yarandı.

"Boeing 737 MAX" təyyarəsinin uçuş idarəetmə sistemlərində bəzi təhlükəsizlik boşluqları olduğu müəyyən edilmişdi. Bu boşluqlar birbaşa kiberhücumların hədəfi olmasa da, təyyarənin idarəetmə sistemlərinin potensial olaraq hakerlər tərəfindən manipulyasiya oluna biləcəyi barədə narahatlıqlar yaranmışdı. Təhlükəsizlik yoxlamaları və müayinə nəticəsində, belə təhlükəsizlik boşluqlarının aradan qaldırılması üçün təyyarələr yenilənmiş və sistemlər möhkəmləndirilmişdir.

Bir çox ekspertlər təyyarələrə edilən kiberhücumların potensial olaraq "skyjacking" (havada təyyarə oğurluğu) ilə nəticələnə biləcəyini söyləyirlər. Təyyarələrin idarəetmə və naviqasiya sistemlərindəki boşluqlardan istifadə etməklə, hakerlər təyyarəni uzaqdan ələ keçirə bilərlər. 2014-cü ildə Malaysia Airlines Flight MH370 -un itməsi ilə əlaqəli müzakirələrdə, bəzi mütəxəssislər kiberhücumların uçuşların təhlükəsizliyini təhdid edə biləcəyini iddia ediblər. Lakin bu məsələ ilə bağlı heç bir konkret kiberhücum hadisəsi rəsmi olaraq təsdiqlənməmişdir.

2018-ci ildə, müxtəlif mütəxəssislər aviasiya sahəsindəki şəbəkə boşluqlarının təyyarə idarəetmə sistemlərinə, naviqasiya və kommunikasiya sistemlərinə təsir edə biləcəyini bildirmişdilər. Bununla yanaşı, bu cür hücumların real baş verdiyi ilə bağlı heç bir təsdiq olunmuş hadisə yoxdur. Lakin bu növ təhdidlər ciddi şəkildə müzakirə olunur və aviasiya şirkətləri, təyyarə istehsalçıları bu təhlükələri minimuma endirmək üçün texnologiyalarını daim yeniləyirlər”.