2020-ci il, Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrində 1941-1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin 75 illik yubileyi elan edilmişdir. Vaxt ötdükcə Böyük Vətən Müharibəsi insanlardan, xüsusən də gənc nəsildən uzaqlaşsa da Müharibənin, və faşizmə qarşı döyüşən qəhrəmanların xatirəsini, xalqın tarixini və böyük qəhrəmanlığını yad edən hər bir insanın ürəyindədir. Sözsüz ki, bu xatirə yeni faciələrin qarşısını almaq, Dünyanı qoruyub saxlamaq üçün vacibdir.

Ancaq təəssüflə qeyd etməliyik ki, hamı bu fikri bölüşmür. Xüsusilə, Avropada və bəzi postsovet ölkələrində Böyük Vətən Müharibəsinin nəticələrinə yenidən baxılır, abidələr sökülür, bu, əslində nəinki təəssüfedici, hətta qəbuledilməzdir.

Polşada son illərdə bu ölkənin torpaqlarını faşistlərdən azad edən İkinci Dünya müharibəsi əsgərlərinə aid bir çox abidələr sökülüb. Bu ilin aprel ayında isə Çex Respublikasının paytaxtı Praqa şəhərini nasistlərdən azad edən Sovet İttifaqı marşalı İvan Konevin abidəsi də sökülüb.

Polşada isə bunu etməyə imkan verən xüsusi qanun mövcuddur. Yanvar ayının əvvəlində, Polşa Seymi, İkinci Dünya Müharibəsinin başlamasının günahının həm Almaniyada, həm də Sovet İttifaqında bərabər dərəcədə olduğu barədə qətnamə qəbul edib.

Baltikyanı ölkələrin bəzilərində də oxşar vəziyyətdir. Buna görə rəsmi Vilnüs, Litvanın özündə Böyük Vətən Müharibəsinin varisləri tərəfindən Qələbə Gününün qeyd olunmasına mane olmağa çalışır. Litvanın Xarici İşlər Naziri Avropa ölkələrini 9 May Qırmızı meydanda Qələbə Günü paradında iştirak etmək üçün Moskvaya getməkdən imtina etməyə çağırırdı.(Red. COVİD-19 pandemiyası ilə əlaqədar olaraq parad təxirə salınıb)

Bəzi Qərb siyasətçilərinin İkinci Dünya Müharibəsindəki Qələbənin 75 illiyindən fərziyyələr üçün istifadə etdikləri açıq-aşkar görünür. Faşizm üzərində Böyük Qələbənin 75 illiyinin bugünkü siyasətlə əlaqəli siyasi fərziyyə vasitəsi kimi istifadə olunduğunu görmək çox kədərlidir.

Baltikyanı ölkələrlə yanaşı, mövqeyi Avropanın maraqları və Avropa dəyərlərinin təşviqi ilə bu və ya digər dərəcədə bağlı olan başqa ölkələr də, 75 il əvvəl baş verən hadisələrin əhəmiyyətini azaltmağa çalışırlar.

Rəsmi Kiyev Ukraynanın bu il mayın 9-da Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 75 illiyini qeyd etmək niyyətində olmadığını bildirir. Maydan qələbəsindən sonra, 2015-ci ildə Kiyev, Qələbə gününü Qərbi Avropa nümunəsinə uyğun olaraq qeyd etməyə başladı, bu hadisənin şərəfinə Avropada Anım və Sülh Günü qeyd olunur.

9 May yenə də Dövlət bayramlarının siyahısında qalmaqdadır, lakin bununla bağlı hökumət tədbirləri yoxdur. Bundan əlavə, Ukraynada həmin dəhşətli müharibədə qalib gələn SSRİ rəmzləri qadağan edilib. Ermənistan isə qlobal miqyasda tanınmasına və İkinci Dünya müharibəsinin dərslərini dərk etməsinə qarşı çıxan marginal siyasəti ilə bu məsələdə hamıdan irəlidədi.

Dünya İkinci Dünya Müharibəsində Nasist Almaniyasının məğlubiyyətinin 75-ci ildönümünü qeyd etməyə hazırlaşarkən, Ermənistan nasizmin bərpası və qəhrəmanlaşdırılması üçün yolverilməz cəhdlər etməyə davam edir. Ermənistanda nasist qulu Qaregin Njdehin qəhrəmanlaşdırılması cəhdləri bu günə qədər davam edir. İrəvanın mərkəzində müharibə zamanı nasistlərlə əməkdaşlıq edən cəllad vəkollaborasionist Qaregin Njdehin altı metrlik hündürlüyündə bir heykəli durur. Bundan əlavə, Yerevanda bir küçə və bir metro stansiyası Njdehin şərəfinə adlandırılmışdır. Həmçinin, Njdeh şəxsiyyəti müasir Ermənistanda qəhrəmanlaşdırılan yeganə nasist cinayətkarı deyil, başqa bir şəxs daha yaxşı General Dro kimi tanınan Drastamat Kanayandır. Həm Njdeh həm də Dro Hitlerin xüsusi xidmətlərinin üzvləri idi..

Ermənistan hökuməti bu gün də, Hitlerin hakimiyyəti dövründə ermənilərin taleyinə müsbət təsir etmək istəyindən ilhamlandığını əsas gətirərək, Qaregin Njdehin Hitlerlə əməkdaşlığını vətənpərvərlik nümunəsi kimi qiymətləndirir. Aydındır ki, belə bir şərh tam axmaqlıqdır. Bu azmış kimi Ermənistan rəhbərliyi Qaregin Njdehə abidə ucaltmaqla onu ictimai rəydə bərpa edir. Nəticədə tamamilə şizofrenik bir mənzərə yarandı, bəzi ölkələr ölkənin azadlığı uğrunda canlarını fəda edən qəhrəmanları andıqda, digərləri isə kollaborisionistlərə abidə ucaldırlar və öz nasist cinayətkarlarını haqlı sayaraq qəhrəmanlaşdırmağa cəsarət edirlər. Bu əsl tarixi revizionizm və tarixin saxtalaşdırılmasıdır. Və İrəvanın bu cür hərəkətləri göstərir ki, Ermənistan bir vaxtlar müqəddəs amallar canlarını verən şəxslərin xatirəsini çeynəyərək bağrında həm də faşizmə yer verən Qərb dəyərləri üzərində çalışır və keçmişə əvvəli və sonu bilinməyən bir nəzərlə baxır.

Azərbaycan üçün bu mövqe tamamilə qəbuledilməzdir. Bakı qəhrəmanların xatirəsini ehtiramla yad edir və abidələrə qayğı göstərir. Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan tarixə və dəyərlərə münasibətini dəyişmək fikrində deyil. Bu fonda, "Böyük Vətən Müharibəsi Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalının Azərbaycanda təsis olunduğunu qeyd etmək vacibdir. Bundan əlavə, Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 75 illiyinin qeyd olunduğu bu ilin yanvar ayında Bakı məktəblərində əslən Azərbaycandan olan Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçılarına həsr olunmuş açıq dərslər keçirildi. Bundanəlavə, Azərbaycanın İkinci Dünya Müharibəsindəki əhəmiyyətli rolunu da unutmaq olmaz.

Sovet İttifaqına nasistlərin hücumunun ilk günlərindən etibarən Azərbaycan xalqı işğalçılara qarşı mübarizəyə qalxdı.

Azərbaycanın iştirakı təkcə hərbçilərin deyil həm də arxa hissədə Qələbəyə layiqli töhfə verən, ümumi məqsəd naminə özlərini əsirgəməyən fəhlələrin, kəndlilərin və ziyalıların qəhrəmanlıq işlərində özünü göstərdi. Həmin illərdə Bakıda 130-dan çox növ silah, döyüşsursatı və hərbi texnika istehsal olunurdu. 1941-ci ilin ikinci yarısından Azərbaycanda neft maşınqayırması sahəsində ixtisaslaşan zavodlar profillərini dəyişdi. "Hər şey cəbhə üçün” istehsalı başlandı. Əfsanəvi Katyuşalar və onlar üçün raketlər, "Shpagin" avtomat silahları (PPSh), yandırıcı şüşələr - "Molotov" kokteyli (görkəmli azərbaycanlı kimyaçıYusif Məmmədəliyev tərəfindən hazırlanmış yanan qarışığın tərkibi) istehsalına başlandı.

Həmçinin, SSRİ-də çıxarılan neftin ümumi həcminin 70%, müharibə illərində benzinin 80% və motor yağlarının 90% -dən çoxu Azərbaycan tərəfindən verilmişdir. Faşizm üzərində qələbədə Azərbaycan neftçilərinin müstəsna rolu göz qabağındadır. Bunu Sovet İttifaqının marşalları dəfələrlə vurğulamışlar. Konstantin Rokossovski yazırdı: "Cəsur şahinlərimizin hər döyüş zərbəsində, Sovet tankçılarının hər basqında, Nasist qüvvələri üzərində hər qələbədə uğurun böyük bir hissəsi Bakı neftçilərinə məxsusdur”.

Qələbənin 75 illiyinin qeyd olunmasının koronavirus pandemiyası üzündən çətin olmasına baxmayaraq Azərbaycan bu bayramı qeyd etməyə hazırdır. Buna baxmayaraq, bu fonda tamamilə ağlabatan bir sual yaranır. İkinci Dünya Müharibəsindəki Azərbaycanın müstəsna rolunu nəzərə alaraq niyə Bakı qəhrəman şəhər adına layiq görülmədu? Amma təəssüflə qeyd bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, sovet rəhbərləri Bakıya "Qəhrəman şəhər” fəxri adını verməyə cəsarət etmədilər.

Bakı haqlı olaraq "Qəhrəman şəhər" adını almağa layiqdir. Vaxtaşırı Bakıya qəhrəman şəhər adı verilməsi mövzusu müxtəlif intensivliklə müzakirə olunur. Bu məsələ Azərbaycan tərəfindən dəfələrlə parlament səviyyəsində qaldırılıb, lakin hələlik ədalətli həll yolu tapılmayıb. Yəqin ki, Azərbaycanın heç kimin minnətinə ehtiyacı olmadığını qeyd etmək lazımdır. Bakıya yalnız Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin həm də Azərbaycan xalqının və Bakı neftinin zəhməti sayəsində əldə olunduğunu təsdiqləmək lazımdır.

Qarşıda daha da əlamətdar bir tarix var - Böyük Vətən Müharibəsindəki Qələbənin 80 illliyi.Ümid edilir ki, bu əlamətdar tarixdə Azərbaycanın Böyük Vətən Müharibəsindəki əvəzsiz rolu SSRİ-nin Rusiyadakı varisi tərəfindən ədalətli və ləyaqətli alınacaq və Bakıya "Qəhrəman şəhər" adı veriləcəkdir.

2020-ci il, Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrində 1941-1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin 75 illik yubileyi elan edilmişdir. Vaxt ötdükcə Böyük Vətən Müharibəsi insanlardan, xüsusən də gənc nəsildən uzaqlaşsa da Müharibənin, və faşizmə qarşı döyüşən qəhrəmanların xatirəsini, xalqın tarixini və böyük qəhrəmanlığını yad edən hər bir insanın ürəyindədir. Sözsüz ki, bu xatirə yeni faciələrin qarşısını almaq, Dünyanı qoruyub saxlamaq üçün vacibdir.

Ancaq təəssüflə qeyd etməliyik ki, hamı bu fikri bölüşmür. Xüsusilə, Avropada və bəzi postsovet ölkələrində Böyük Vətən Müharibəsinin nəticələrinə yenidən baxılır, abidələr sökülür, bu, əslində nəinki təəssüfedici, hətta qəbuledilməzdir. Polşada son illərdə bu ölkənin torpaqlarını faşistlərdən azad edən İkinci Dünya müharibəsi əsgərlərinə aid bir çox abidələr sökülüb. Bu ilin aprel ayında isə Çex Respublikasının paytaxtı Praqa şəhərini nasistlərdən azad edən Sovet İttifaqı marşalı İvan Konevin abidəsi də sökülüb.

Polşada isə bunu etməyə imkan verən xüsusi qanun mövcuddur. Yanvar ayının əvvəlində, Polşa Seymi, İkinci Dünya Müharibəsinin başlamasının günahının həm Almaniyada, həm də Sovet İttifaqında bərabər dərəcədə olduğu barədə qətnamə qəbul edib.

Baltikyanı ölkələrin bəzilərində də oxşar vəziyyətdir. Buna görə rəsmi Vilnüs, Litvanın özündə Böyük Vətən Müharibəsinin varisləri tərəfindən Qələbə Gününün qeyd olunmasına mane olmağa çalışır. Litvanın Xarici İşlər Naziri Avropa ölkələrini 9 May Qırmızı meydanda Qələbə Günü paradında iştirak etmək üçün Moskvaya getməkdən imtina etməyə çağırırdı.(Red. COVİD-19 pandemiyası ilə əlaqədar olaraq parad təxirə salınıb)

Bəzi Qərb siyasətçilərinin İkinci Dünya Müharibəsindəki Qələbənin 75 illiyindən fərziyyələr üçün istifadə etdikləri açıq-aşkar görünür. Faşizm üzərində Böyük Qələbənin 75 illiyinin bugünkü siyasətlə əlaqəli siyasi fərziyyə vasitəsi kimi istifadə olunduğunu görmək çox kədərlidir.

Baltikyanı ölkələrlə yanaşı, mövqeyi Avropanın maraqları və Avropa dəyərlərinin təşviqi ilə bu və ya digər dərəcədə bağlı olan başqa ölkələr də, 75 il əvvəl baş verən hadisələrin əhəmiyyətini azaltmağa çalışırlar.

Rəsmi Kiyev Ukraynanın bu il mayın 9-da Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 75 illiyini qeyd etmək niyyətində olmadığını bildirir. Maydan qələbəsindən sonra, 2015-ci ildə Kiyev, Qələbə gününü Qərbi Avropa nümunəsinə uyğun olaraq qeyd etməyə başladı, bu hadisənin şərəfinə Avropada Anım və Sülh Günü qeyd olunur.

9 May yenə də Dövlət bayramlarının siyahısında qalmaqdadır, lakin bununla bağlı hökumət tədbirləri yoxdur. Bundan əlavə, Ukraynada həmin dəhşətli müharibədə qalib gələn SSRİ rəmzləri qadağan edilib. Ermənistan isə qlobal miqyasda tanınmasına və İkinci Dünya müharibəsinin dərslərini dərk etməsinə qarşı çıxan marginal siyasəti ilə bu məsələdə hamıdan irəlidədi.

Dünya İkinci Dünya Müharibəsində Nasist Almaniyasının məğlubiyyətinin 75-ci ildönümünü qeyd etməyə hazırlaşarkən, Ermənistan nasizmin bərpası və qəhrəmanlaşdırılması üçün yolverilməz cəhdlər etməyə davam edir. Ermənistanda nasist qulu Qaregin Njdehin qəhrəmanlaşdırılması cəhdləri bu günə qədər davam edir. İrəvanın mərkəzində müharibə zamanı nasistlərlə əməkdaşlıq edən cəllad vəkollaborasionist Qaregin Njdehin altı metrlik hündürlüyündə bir heykəli durur. Bundan əlavə, Yerevanda bir küçə və bir metro stansiyası Njdehin şərəfinə adlandırılmışdır. Həmçinin, Njdeh şəxsiyyəti müasir Ermənistanda qəhrəmanlaşdırılan yeganə nasist cinayətkarı deyil, başqa bir şəxs daha yaxşı General Dro kimi tanınan Drastamat Kanayandır. Həm Njdeh həm də Dro Hitlerin xüsusi xidmətlərinin üzvləri idi..

Ermənistan hökuməti bu gün də, Hitlerin hakimiyyəti dövründə ermənilərin taleyinə müsbət təsir etmək istəyindən ilhamlandığını əsas gətirərək, Qaregin Njdehin Hitlerlə əməkdaşlığını vətənpərvərlik nümunəsi kimi qiymətləndirir. Aydındır ki, belə bir şərh tam axmaqlıqdır. Bu azmış kimi Ermənistan rəhbərliyi Qaregin Njdehə abidə ucaltmaqla onu ictimai rəydə bərpa edir. Nəticədə tamamilə şizofrenik bir mənzərə yarandı, bəzi ölkələr ölkənin azadlığı uğrunda canlarını fəda edən qəhrəmanları andıqda, digərləri isə kollaborisionistlərə abidə ucaldırlar və öz nasist cinayətkarlarını haqlı sayaraq qəhrəmanlaşdırmağa cəsarət edirlər. Bu əsl tarixi revizionizm və tarixin saxtalaşdırılmasıdır. Və İrəvanın bu cür hərəkətləri göstərir ki, Ermənistan bir vaxtlar müqəddəs amallar canlarını verən şəxslərin xatirəsini çeynəyərək bağrında həm də faşizmə yer verən Qərb dəyərləri üzərində çalışır və keçmişə əvvəli və sonu bilinməyən bir nəzərlə baxır.

Azərbaycan üçün bu mövqe tamamilə qəbuledilməzdir. Bakı qəhrəmanların xatirəsini ehtiramla yad edir və abidələrə qayğı göstərir. Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan tarixə və dəyərlərə münasibətini dəyişmək fikrində deyil. Bu fonda, "Böyük Vətən Müharibəsi Qələbənin 75 illiyi" yubiley medalının Azərbaycanda təsis olunduğunu qeyd etmək vacibdir. Bundan əlavə, Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 75 illiyinin qeyd olunduğu bu ilin yanvar ayında Bakı məktəblərində əslən Azərbaycandan olan Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçılarına həsr olunmuş açıq dərslər keçirildi. Bundanəlavə, Azərbaycanın İkinci Dünya Müharibəsindəki əhəmiyyətli rolunu da unutmaq olmaz.

Sovet İttifaqına nasistlərin hücumunun ilk günlərindən etibarən Azərbaycan xalqı işğalçılara qarşı mübarizəyə qalxdı. Azərbaycanın iştirakı təkcə hərbçilərin deyil həm də arxa hissədə Qələbəyə layiqli töhfə verən, ümumi məqsəd naminə özlərini əsirgəməyən fəhlələrin, kəndlilərin və ziyalıların qəhrəmanlıq işlərində özünü göstərdi. Həmin illərdə Bakıda 130-dan çox növ silah, döyüşsursatı və hərbi texnika istehsal olunurdu. 1941-ci ilin ikinci yarısından Azərbaycanda neft maşınqayırması sahəsində ixtisaslaşan zavodlar profillərini dəyişdi. "Hər şey cəbhə üçün” istehsalı başlandı. Əfsanəvi Katyuşalar və onlar üçün raketlər, "Shpagin" avtomat silahları (PPSh), yandırıcı şüşələr - "Molotov" kokteyli (görkəmli azərbaycanlı kimyaçıYusif Məmmədəliyev tərəfindən hazırlanmış yanan qarışığın tərkibi) istehsalına başlandı.

Həmçinin, SSRİ-də çıxarılan neftin ümumi həcminin 70%, müharibə illərində benzinin 80% və motor yağlarının 90% -dən çoxu Azərbaycan tərəfindən verilmişdir. Faşizm üzərində qələbədə Azərbaycan neftçilərinin müstəsna rolu göz qabağındadır. Bunu Sovet İttifaqının marşalları dəfələrlə vurğulamışlar. Konstantin Rokossovski yazırdı: "Cəsur şahinlərimizin hər döyüş zərbəsində, Sovet tankçılarının hər basqında, Nasist qüvvələri üzərində hər qələbədə uğurun böyük bir hissəsi Bakı neftçilərinə məxsusdur”.

Qələbənin 75 illiyinin qeyd olunmasının koronavirus pandemiyası üzündən çətin olmasına baxmayaraq Azərbaycan bu bayramı qeyd etməyə hazırdır. Buna baxmayaraq, bu fonda tamamilə ağlabatan bir sual yaranır. İkinci Dünya Müharibəsindəki Azərbaycanın müstəsna rolunu nəzərə alaraq niyə Bakı qəhrəman şəhər adına layiq görülmədu? Amma təəssüflə qeyd bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, sovet rəhbərləri Bakıya "Qəhrəman şəhər” fəxri adını verməyə cəsarət etmədilər.

Bakı haqlı olaraq "Qəhrəman şəhər" adını almağa layiqdir. Vaxtaşırı Bakıya qəhrəman şəhər adı verilməsi mövzusu müxtəlif intensivliklə müzakirə olunur. Bu məsələ Azərbaycan tərəfindən dəfələrlə parlament səviyyəsində qaldırılıb, lakin hələlik ədalətli həll yolu tapılmayıb. Yəqin ki, Azərbaycanın heç kimin minnətinə ehtiyacı olmadığını qeyd etmək lazımdır. Bakıya yalnız Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin həm də Azərbaycan xalqının və Bakı neftinin zəhməti sayəsində əldə olunduğunu təsdiqləmək lazımdır.

Qarşıda daha da əlamətdar bir tarix var - Böyük Vətən Müharibəsindəki Qələbənin 80 illliyi.Ümid edilir ki, bu əlamətdar tarixdə Azərbaycanın Böyük Vətən Müharibəsindəki əvəzsiz rolu SSRİ-nin Rusiyadakı varisi tərəfindən ədalətli və ləyaqətli alınacaq və Bakıya "Qəhrəman şəhər" adı veriləcəkdir.