Azərbaycanda hüquqi dövlət quruculuğu – Keçilmiş yola baxış

 

Sfera.az bildirir ki, hüquqi dövlət anlayışı sadə dillə ifadə edilərsə, ölkədə olan bütün münasibətlərin qanunlar əsasında tənzimlənməsini nəzərdə tutur. Yəni, dövlətin səlahiyyətləri sərhədsiz, məhdudiyyətsiz ola bilməz, onun bütün qurumları, vəzifəli şəxsləri qanunların müəyyən etdiyi yolla getməlidir, qanunlara tabe olmalıdır. Əgər bir dövlət qanunlarla özünün fəaliyyətini məhdudlaşdırırsa, dövlətin ərazisində yaşayan insanların və vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının təmin olunmasını özünün başlıca məqsədi hesab edirsə, həmin dövlət hüquqi dövlət sayılır.

 

Amma qanunlar mahiyyət etibarilə ədalətli olmalıdır. Ədalətsiz qanunların hakimiyyəti hüquqi dövlətin təməl prinsiplərinə ziddir. Qanunlar xalqın iradəsini, düşüncəsini ifadə etməldir.

 

Hüquqi dövlətin mühüm əlamətlərindən biri qanunların işlək olmasıdır. Dövlətdə, ölkədə qanuların aliliyi təmin edilməli və hər bir hərəkət qanun çərçivəsində qiymətini almalıdır.

 

 

Bu mənada hüquqi dövlət demokratik dövlətin əlaməti hesab edilir. Antidemokratik dövlətlərin "hüquqi dövlət" olmasından söhbət gedə bilməz, çinki bu fenomenin orada mövcüdlügü istisnadır.

 

Sadlanan şərtlətə uyğun olan dövlət hüquqi dövlət sayılır, onun qurduğu cəmiyyət isə demokratik cəmiyyət olur.

 

Ölkəmizdə hüquqi dövlət quruculuğu prosesi bir neçə mərhələdən keçib. Əsas mərhələlərdən biri Konstitusiyanın qəbulundan sonra başladı. Bu dövrdə Konstitusiya nəzarəti orqanı, azad mətbuatın qanunvericilik bazası formalaşdırıldı. Azərbaycan insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində beynəlxalq konvensiyalara qoşuldu, milli qanunvericilik təkmilləşdirildi, yerli özünüidarənin hüquqi əsasları yaradıldı və ilk bələdiyyə seçkiləri keçirildi.

Hüquqi dövlətin konstitusiya xarakteristikası bir neçə müddəa ilə konkretləşdirilir. Həmin müddəalarda qeyd edilir ki, insan hüquqlarının pozulmazlığı dövlət tərəfindən elan edilir, hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz hüquqları və azadlıqları var.

 

Digər bir müddəaya görə Konstitusiyada təsbit edilən insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarını gözləmək və qorumaq qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının borcudur. Həmçinin dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir.

Bunlardan başqa şəxsin dövlət və dövlətin şəxs qarşısında məsuliyyəti prinsipinin müəyyənləşdirilir. Konstitusiya və qanunların pozulması, o cümlədən Konstitusiyada və qanunlarda nəzərdə tutulan hüquqlardan sui - istifadə və ya vəzifələrin yerinə yetirilməməsi qanunla müəyyən edilən məsuliyyətə səbəb olur.

 

Konstitusiyaya əsasən dövlət şəxsiyyətin hüquq və azadlıqlarını real olaraq təmin edir. Insan haqları hüquqi dövlətin məkan daşıdır, cəmiyyətin bütövlükdə inkşafı üçün vacib amildir. Şəxsiyyətin hüquq və azadlıqlarını təmin etmək hüquqi dövlətin əsas və başlıca vəzifəsidir.

Dövlət və şəxsiyyətin qarşılıqlı məsuliyyəti hüquqi dövlətin digər bir əlamətidir. Dövlət və şəxsiyyət arasındakı münasibətlər qarşılıqlı məsuliyyət əsasında qurulur. Vətəndaşlar, onların üzərinə qoyulmuş vəzifələri icra etməlidir. Amma dövlətdə öz üzərinə vətəndaşların hüquqlarını və onların həyata kecrilməsini təmin etmək vəzifəsini götürür.

 

 

Hüquqi dövlət quruculuğu davamlı prosesdir. İnsan hüquqları və azadlıqlarının təmini, azad və ədalətli seçkilərin keçirilməsi, demokratik dəyərlərin qorunması sahəsində qanunvericilik sistemi daim təkmilləşdirilməlidir. Məhkəmə-hüquq sitemində islahatlar aparılmalı, vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsində məhkəmələrin rolu gücləndirilməli, onların fəaliyyətinin demokratikləşməsinə, bürokratik əngəllərin aradan qaldırılmasına yönəlməlidir. Bununla yanaşı, ölkədə konstitusiya nəzarəti funksiyasını həyata keçirən Konstitusiya Məhkəməsi və hüquqların məhkəmədən kənar müdafiəçisinin-İnsan hüquqları üzrə müvəkkil Ombudsman institutunun, həmçinin vəkillik institutunun işi gücləndirilməlidir.

 

Mövzu: Vətəndaş cəmiyyəti, hüquqi dövlət quruculuğu