Hal-hazırda, bir qələm hər kəsin asanlıqla və ucuz əldə edə biləcəyi bir vasitədir. Lakin indi sıradan bir əşya hesab edilsə də, qələmin tarix səhnəsinə düşməsi o qədər də asan olmayıb.

Sfera.az sizə macar əsilli iki qardaşı mürəkkəb qələm üçün Argentinaya gətirən bu maraqlı hekayəni təqdim edir.

Şumerlərlə başlayan yazı macərası Misirlilərə və Çinlilərə qədər uzandı və lövhələrə həkk olunmuş hərflərdən mürəkkəbə və kağıza qədər inkişaf etdi.

Mürəkkəb ixtirasını kağız və qələm izlədi və bəşəriyyəti daha da irəli aparacaq inkişaf prosesi başladı. Məlumatın yayılmasını sürətləndirəcək bu prosesin başlanğıcında insanlar ilk olaraq lələklərlə mürəkkəbdən istifadə edirdilər. Bunun ardınca 1846-cı ildə Alonzo Townsend Cross tərəfindən qələm ixtira edildi. O illərdə mürəkkəbin yavaş quruması və yazı yazarkən mürəkkəb qələmlərinin sızması probleminə hələ heç kim çarə tapmamışdı.

Təqvim 1888-ci ili göstərəndə bu problemə doğru ilk addımı atan şəxs Con Jacob Loud adlı dabbaqçı olub.

Loud, mürəkkəbin mürəkkəb kamerasından uclara doğru axmasına imkan verən fırlanan topu olan bir qələm dizayn etdi. Beləliklə, onun ilk tünd qələm macərası başladı. Bununla belə, Loudun dizaynında çatışmazlıqlar var idi və sızma hələ də davam edirdi. Üstəlik, yazı kobud səthlərdə asanlıqla aparıla bildiyi halda, hamar səthlərdə eyni uğuru əldə edə bilməzdi. Loud qələminin patenti üçün müraciət etsə də, dizayn səhvlərinə görə istəyi qəbul edilməyib və Loudun həyatını bəlkə də tamamilə dəyişdirə biləcək bu fürsət əlindən çıxıb getdi.

Loudun bu uğursuz cəhdi Laszlo və Georg Biro qardaşlarının yolunu açdı. Jurnalist Laszlo və onun qardaşı kimyaçı Georg Loudun ixtirasını növbəti səviyyəyə qaldıracaqdılar.

Laszlo öz peşəsinə görə yazı yazmaqla çox məşğul idi və mürəkkəblərin daimi damcılaması və iti uclu qələmlərin kağızlarını deşməsi onu çox narahat edirdi. Bu problemi həll etmək üçün Laszlo qardaşı Georg ilə birlikdə qollarını çırmaladı və Loud tərəfindən hazırlanmış ilk qələmdən ilhamlanaraq başqa bir tünd qələm istehsal etdi. Şərik qələmdə istifadə etdiyi mürəkkəb adi mürəkkəb deyil, daha tez quruyan qəzet mürəkkəbi idi. Bu, onların ixtira etdikləri qələmi daha faydalı etdi.

İxtira etdikləri tünd qələmi patentləşdirdikdən az sonra İkinci Dünya Müharibəsi başladı və Biro qardaşları müharibədən qaçaraq Argentinaya getdilər.

Onların Argentina yollarının necə bitdiyi isə, xoş bir təsadüf idi. Müharibə başlamazdan əvvəl iki qardaş bir qoca ilə söhbət etmək fürsəti tapdılar və onlar bu adama öz ixtiraları haqqında həvəslə danışmağa başladılar. Qoca bu məsələ ilə çox maraqlanırdı və maraqlısı odur ki, həmin qoca Argentinanın prezidenti Aqustin Pedro Justo idi. Justo iki qardaşdan öz ölkələrində daimi məskunlaşmaq istəyib-istəmədiklərini soruşdu. Biro qardaşları təklifi qəbul etməkdə tərəddüd etdilər.

Bu dəvətdən bir il sonra müharibə başlayanda iki qardaş prezidentin təklifini qəbul etmək qərarına gəldilər. Üstəlik, Argentinada öz işlərini davam etdirmək və ixtiralarını inkişaf etdirmək şansı əldə etdilər.

Bir çox investorlar ballpoint qələmlə maraqlanırdı, lakin qardaşlar təklifləri rədd etdilər və ixtiralarını mükəmməlləşdirmək üçün mübarizə apardılar. Argentinada fabrik açıb kütləvi istehsala başlayan qardaşlar əvvəllər bəzi çətinliklərlə qarşılaşıblar. Qələmlərlə bağlı bəzi problemlər hələ də var idi, lakin tez bir zamanda həll olundu və tamamilə yeni dizaynla yenidən istehsala başladılar. Bu istehsaldan sonra uğur da onunla gəldi, Biros qardaşları indi Argentinada kifayət qədər nüfuz qazanmışdı və işləri yaxşı gedirdi.

Təbii ki, bir müddət sonra iki qardaşın yeni şöhrəti Argentinadakı Amerika bazası sayəsində ölkə sərhədlərini keçdi...

Amerikalı qırıcı pilotlar qələmlərin yüksək hündürlükdə belə rahat işlədiyinin şahidi oldular və bu gözəl ixtiranı öz vətənlərinə gətirdilər. 

Amerikaya çatan qələmlərə nə baş verdiyini təxmin edə bilərsiniz. Bəli… Dərhal özlərinə yeni ixtiraçı tapdılar. Milton Reynolds adlı bir sahibkar qələmlərin dizaynları ilə oynadı və Biro qardaşlarının patent hüquqlarını ələ keçirmək üçün qanuni boşluqlardan istifadə etdi.

Yaxın dostu Fred Gimbellə müqavilə bağlayan və qələmin marketinqini ona ötürən Milton Reynoldsun tüklü qələmləri qısa zamanda tükənib.

Biro qardaşları patentlərini 1945-ci ildə Marsel Bich adlı fransıza verdilər. Qələmləri xeyli ucuzlaşdıraraq və dəbli dizaynı inkişaf etdirərək, Bich öz brendini yaratdı və dünyanın ən məşhur ballpoint istehsalçılarından birinə çevrildi.

Xanım

Sfera.az