İkinci Çin-Yapon müharibəsi zamanı yaponların Çinin o vaxtkı paytaxtı Nankinq şəhərində (və ya Nankin) törətdiyi 6 həftəlik kütləvi qətl, dəstə zorlaması, talan və yandırma hadisələrinə verilən addır. 13 dekabr 1937-ci ildə başlayan Nankinq qırğını İkinci Dünya Müharibəsi zamanı insanlığa qarşı törədilən ən böyük cinayətlərdən biridir.

Sfera.az tarixdə Nankinq qətliamı və ya "Nankinqə təcavüz" adı ilə məşhur olan hadisə haqqında yazı təqdim edir.

Ümumilikdə 40.000-300.000 nəfərin ölümünə səbəb olduğu iddia edilən bu qırğında bəzi Yapon məmurları günahkar bilinib cəzalandırılsa da (ümumi konsensus 200.000 civarındadır), onların əhəmiyyətli bir hissəsi cəzasız öldürülüb və ya seppuku ilə intihar edib. Qırğına səbəb olan siyasi idarəçilərdən bəziləri toxunulmazlıq yolu ilə sanksiyadan qurtula biliblər.

Hadisələrin başlanğıcı

1937-ci ilin dekabrı... Çinin liman şəhərlərindən biri olan Şanxay Yaponiya imperiyası tərəfindən işğal edilib. Yaponlar nifrət və kin-küdurəti tam aradan qaldıra bilmədilər; çünki onlar Şanxay cəbhəsində çoxlu itki vermişdilər və əhval-ruhiyyə çox aşağı idi. Əslində, bu əlverişsiz şərtlərə görə Tokiodakı Baş Qərargah rəisi müharibəni daha da genişləndirmək istəmirdi. Buna baxmayaraq, 1 dekabr 1937-ci ildə Mərkəzi Çin Dairə Ordusu və 10-cu Ordu komandirlərinə bir mesaj gəldi:
Orduları hərəkətə hazırlayın!

Əmri alan komandirlər ordularına anons vermək istəyirdilər.

Onlara:“Siz evə qayıtmırsınız, növbəti təyinatınız paytaxt Nankinq şəhəridir. Hücuma hazırlaşın”! əmri verildi.


Bu xəbəri eşidən yapon əsgərləri nifrətləri ilə səbirsizliklə gözləyir və əməliyyata hazırlaşırdılar.

Həmin vaxt Şanxay cəbhəsində ağır itkilər verən Çinin rəsmi ordusuna Çan Kay-Şek tərəfindən geri çəkilmək əmri verildi. Çünki Çan Kay-Şek yaponları Çinin içərilərinə çəkərək çökdürməyi planlaşdırırdı. Bu, məntiqli bir plan idi, çünki irəliləməyə davam edən yaponların lazımi maddi-texniki bazası olmayacaqdı. Qoşunlarını bölgədən çıxaran Çan, bölgədə komandir olaraq yalnız Tang Shengzhi və yalnız təlimlərini başa vurmuş, cəbhədə təcrübəsi olmayan əsgərləri buraxaraq, onlara aşağıdakı əmri göndərdi:

“Nəyin bahasına olursa olsun Nankinqi müdafiə edin”!

Daha sonra bölgədəki mülki şəxslərin təxliyəsinə qadağa qoyulub. Mülki əhalinin şəhəri tərk etməməsi üçün yollar bağlanıb, qayıqlar məhv edilib. Yenə də bir çox dinc sakin bu əmrə məhəl qoymayaraq şəhəri tərk edib, qalanlar isə ölümlə üz-üzə qaldı; lakin Tang Shengzhi mətbuata açıqlamasında şəhəri təslim etməyəcəklərini bildirdi.

Nankinqdə məskunlaşan Qərb iş adamları və missionerləri yaxınlaşan Yapon təhlükəsindən müdafiə olunmaq üçün Nankinqdə neytral zona yaratdılar. Yaradılan bu sahə 3,8 kvadrat kilometr təşkil edirdi. Bu, Nyu Yorkdakı Mərkəzi Park qədər böyük idi və onlarla qaçqın düşərgəsindən ibarət idi. Bu neytral zona əvvəlcə yaponlar tərəfindən yan keçsə də, gələcəkdə təhlükəli vəziyyətə düşəcəkdi. Dekabrın 1-də ərazini Con Rabenin rəhbərlik etdiyi Beynəlxalq Komitəyə buraxan Çin Hökuməti ərazidən çəkildi və qalan vətəndaşlara neytral zonaya daxil olmaq əmri verildi. Yapon Ordusu həmçinin Neytral Bölgənin tərksilah edilməsi şərti ilə Neytral Zonada heç kimə toxunulmayacağını bəyan etdi.

Nankinqdə yaradılmış “Neytral Zona”
 

Dekabrın 9-da Yapon ordusu Nankinq qalasını mühasirəyə aldı və qalada yerləşən əsgərlərə ertəsi günə təslim olmalarını əmr etdi. Çin ordusu bundan imtina etdikdə dekabrın 10-da qalanı mühasirəyə alan yapon əsgərləri ümumi hücuma keçdilər. Dekabrın 13-də onlar qalanı ələ keçirdilər.
Yapon ordusu dekabrın 13-də Nankinqə daxil oldu. Qadın, uşaq, qoca olmasından asılı olmayaraq hamını öldürməyə başladılar. Binaları qarət etdilər, insanların yaşadığı evləri yandırmağa başladılar. Bu qırğının şiddəti get-gedə artmağa başladı. Təhlükəsiz zonadakı insanlar üçün fərqli plan hazırlayan komandirlər gələcəkdə bunu həyata keçirəcəkdilər. Nifrətini qusmağa başlayan yaponlar dinc əhaliyə böyük ziyan vurdular. Çaxnaşma, qorxu, təşviş... İnsanlar bütün bu hissləri yaşayırdılar. Səbirsizliklə növbənin nə vaxt onlara çatacağını gözləyirdilər. Qırğında on minlərlə dinc sakin və minlərlə hərbçi həlak olub. Minlərlə qadın təcavüzə məruz qalıb.

Yapon generalı Matsui İvane şəhərə nəzarəti ələ keçirdikdən sonra əsgərlərinə “Şəhərdəki bütün binaları yağmalayın və sökün!” əmrini verdi. Bu əmrlə qırğınlar talan və binaların sökülməsi ilə müşayiət olundu.
 

Qırğın zamanı başı kəsilən Çin əsgəri

Bəzi komandirlər “müharibə əsiri yoxdur” prinsipini tətbiq edirdilər. Onlar təslim olmuş mülki vətəndaşları və əsgərləri də öldürməyə başlamışdılar. Komandirlərin planlaşdırdığı layihə bir neçə gün sonra həyata keçirildi. Neytral zonada olan insanlara: "Evə gedin, şəhər işğal olunub. İndi bura təhlükəsizdir" belə bir elan verib ərazini tərk etməyi əmr ediblər. Buna inanan insanlar bölgəni tərk edərək öz evlərinə qayıtmağa başlayıblar. Bundan sonra qırğın daha da şiddətlənib. Neytral zonadan çıxan insanlara da hücum etməyə başlanılıb. Küçələrə qaçan adamları cinayətkar kimi güllələyib öldürürdülər.

Şəhər yaxınlığındakı çayda insanları güllələyərək və ya çubuqla döyərək öldürür, sonra isə çaya atırdılar. Valideynlər övladlarının gözü qarşısında öldürülür və ya zorlanırdılar. Yaponlar hətta daha da irəli gedərək öz aralarında yarışmağa başladılar. Üstəlik, bütün bunlar “Tokyo Nichi Nichi Shimbun” qəzetində işıqlandırılıb. Bu qətliamda yaponların da kimyəvi silahdan istifadə etdiyi iddia edilir.

Bu qırğın zamanı hətta 70 yaşdan yuxarı yaşlı qadınlar və 8 yaşından kiçik qızlar da cinsi istismara və təcavüzə məruz qalıblar. Hamilə qadınlara belə rəhm etməyən yaponlar əvvəlcə zorlayıb, sonra qarınlarını kəsib, hətta doğulmamış körpəni belə öldürüblər. Bəzən evlərə basqın edib bir ailə ilə rastlaşdıqdan sonra çinli kişiləri zorlamağa və öz qızlarının öz qızlarını, oğullarının öz analarını və qardaş bacılarını zorlamasına baxmağa məcbur edirdilər. Bütün bu müharibə cinayətləri, işgəncələr, zorlamalar, qırğınlar altı həftə dayanmadan davam edib.

İşğal zamanı Nankinq əhalisini sakitləşdirmək üçün tiryək və heroin kimi yüksək dərəcədə asılılıq yaradan sintetik narkotiklər paylanırdı. Təkcə həmin dövrdə təxminən 50.000 adam heroinə aludə olub.
 

Nankinq qırğını Çinə ağır zərbə vuran hücumlardan biridir. O dövrdə Çinin ən firavan şəhərlərindən biri olan paytaxt Nankinq həm sərvətləri, həm də ticarət mərkəzlərindən biri olması ilə məşhur idi. Sənaye zonası da kifayət qədər böyük idi.

Bu hücumların dayandırılmasının səbəbi Çində ortaya çıxan başqa bir hökumət idi. Hücumlardan sonra Nankinqin özünə gəlməsi onilliklər çəkdi. Sonradan ölkə başçısı olacaq Kommunist Partiyası Nankinqin yaralarının sağalmasında mühüm rol oynadı. Hazırda Çinin mühüm ticarət mərkəzlərinin əksəriyyəti burada yerləşir.
 

Hücumu həyata keçirən komandirlər üçün 1946-cı ilin mayında Tokio Hərbi Cinayətlər Məhkəməsi tərəfindən iddia qaldırıldı. 1948-ci ilin noyabrında müttəhimlər mühakimə olundu. General Tojo Hideki də daxil olmaqla 7 nəfər asıldı. 16 nəfərə ömürlük həbs cəzası verilib, onlardan yalnız 4-ü həbsxanada dünyasını dəyişib. 2 təqsirləndirilən şəxsə yüngül cəza verilib. Yaponiya hökuməti 1956-cı ildə cinayətkarları şərti azad etdi və 1958-ci ildə onları qeyd-şərtsiz azadlığa buraxdı. Nankin qırğınından cəmi 200 nəfər sağ qaldı. Onların əksəriyyəti bu qırğınla bağlı heç vaxt müsahibə vermək istəməyib.

Nankinqdəki hadisələrə qəzəb bu günə qədər davam edir. Bu məsələ ilə bağlı müzakirələr Yaponiya-Çin vətəndaşları tərəfindən davam etdirilir. Yapon millətçiləri bu barədə təbliğat məqsədi ilə iddialar irəli sürüblər. Bunlardan biri də qırğının heç vaxt baş verməməsi; digəri isə rəqəmlərin kobud şəkildə şişirdilməsidir.

Çinin açıqladığı mənbələrə görə, 300.000 mülki vətəndaş və 14.000-dən çox əsgərin ölü tapıldığı, 80.000-ə yaxın zorlama hadisəsi olduğu iddia edilir. Beynəlxalq Uzaq Şərq Müharibə Tribunalının məlumatına görə isə, təxminən 200.000 mülki itki iddia edilib. Eyni zamanda bu qırğın Çinə ciddi iqtisadi zərbə vurdu: Çinin o zamankı paytaxtı Nankinq işğaldan sonra rəsmən dağıdıldı. Şəhərdə ticarət sona çatdı və o dövrdə Çin iqtisadiyyatı ağır zərbə aldı.

Yaponların bu qədər qəddar hücum etməsinin səbəbi heç vaxt aydınlaşdırılmadı. İngilis-Amerikalı Çin mütəxəssisi və tarixçi Conatan Spens mövzu ilə bağlı yazır:
 

“Bu dəhşətli hadisənin nə aydın izahı var, nə də onu tapmaq mümkün deyil. Asan bir qələbə gözləyən Yapon əsgərləri bunun əvəzinə aylarca şiddətlə döyüşürdülər və gözləniləndən daha çox itki verdilər. Darıxırdılar, əsəbiləşdilər, məyus oldular, yoruldular. Çinli qadınlar müdafiəsiz, kişiləri zəif və ya yox idi. Hələ də elan olunmamış müharibənin konkret məqsədi və məramı yox idi. Bəlkə də cinsindən və yaşından asılı olmayaraq, bütün çinlilər qurban kimi qeyd olunurdu”.

Xanım

Sfera.az