Stalin Nadejda Krupskayanı niyə təhqir edib? – Ölüm ayağında olan Leninin son günləri

Sfera.az dünyanın siyasi mənzərəsinə yenilik gətirən, ilk kommunist dövlətini yaradan Leninin siyasi fəaliyyətinin bəzi məqamları haqqında yazını təqdim edir.

 

Uzun illər Vladimir İliçi bizlərə ideal rəhbər kimi təqdim ediblər. Daha doğrusu, Lenin sovetlər dönəmində yaşayan insanların yaddaşında çiyinlərində şalban daşıyan, Azərbaycandan göndərilən alma sovqatını kimsəsiz uşaqlarla bölüşən, fəhlələrin və kəndlilərin təəssübünü çəkən bir rəhbər kimi qalıb. Oktyabryat, pioner, komsomol sıralarına keçəndə milyonlarla insan Lenin ideyalarına öz sevgisini, sədaqətini nümayiş etdirib. Bəzi insanlar sovet ideologiyasının təsiri və təzyiqi altında "Leninçi” adını daşısalar da, bəzilərinin "dahi” rəhbərə sevgisi tam səmimi olub. Ancaq zaman keçdikcə, arxivlər açıldıqca Lenin "baba”nın da görünməyən, bilinməyən üzləri açılıb.

1922-ci ilin may ayında Leninin beyninə qan sızması Kremldə gərgin vəziyyət yaradıb. Hakimiyyət uğrunda amansız mübarizə pik həddə çatıb. Leninin silahdaşları, xüsusilə, Trotski həmin vaxt çox populyar olub. Fikir ayrılıqları və siyasi çəkişmələr kəskin şəkildə özünü büruzə verib.

Sövdələşmələr nəticəsində 30 dekabr 1922-ci ildə Mərkəzi Komitə üzvləri şəxsən Stalinin qarşısında Lenini partiya yoldaşları ilə birbaşa əlaqə saxlamaq imkanından məhrum etmək və onlarla yazışmağa qadağa qoymaq, ümumilikdə onun siyasi proseslərdən təcrid etmək məsələsini qaldırıblar. Mərkəzi Komitə belə bir qərar qəbul edib ki, yalnız Stalinin müvafiq icazəsindən sonra və həkimlər buna öz razılıqlarını bildirdikləri hallarda Leninə partiyanın rəhbər instansiyalarının qərarları haqqında məlumat vermək olar.

 

Məktubun məzmunundan xəbərdar olan Stalin hədsiz dərəcədə qəzəblənib: "Qoca (Stalin Leninə belə ləqəb qoyub) qadağaya baxmayaraq, Trotskiyə necə məktub göndərə bilib?”. Daha sonra Stalin Leninin həyat yoldaşına zəng edərək onu təhqir edib və intizamsızlığa görə cəzalandırmaqla hədələyib. Krupskaya bu haqda Leninə heç nə deməyib.

1923-cü il dekabrın 23-də ölümünün yaxınlaşdığını hiss edən Lenin katibəyə qurultaya göndərəcəyi məktubu diqtə edib. Həmin məktubda Lenin Mərkəzi Komitənin heyətinin genişləndirməyi təklifini irəli sürüb. Katibə qız həmin məktubu dərhal Stalinə təhvil verib. Məktubu oxuyan Stalin Leninin səhhəti ilə maraqlanıb, daha sonra soyuqqanlı şəkildə katibəyə əmr edib: "Yandırın məktubu!”. Qız əmri yerinə yetirsə də, Leninin seyfində həmin məktubun dörd əlavə nüxsəsinin saxlanması faktını Stalindən gizlədib.

"Lenin hər 5-10 dəqiqədən bir diqtə etmək hüququna malikdir, lakin onun diqtə etdiyi qeydlər məktub xarakterinə malik olmamalıdır və o öz göndərdiklərinə cavab gözləməməlidir. Dostları və yaxın qohumları Leninə siyasi xarakterli heç bir xəbər çatdırmamalıdırlar”.

Elə həmin gün Lenin öz məktubunda aşağıdakı məzmunda qeydlərini diqtə edib: "Baş katib vəzifəsinə gələn Stalin öz əlində qeyri-məhdud hakimiyyət cəmləşdirmişdir və mən onun bu hakimiyyətdən kifayət qədər ehtiyatla istifadə edəcəyinə əmin deyiləm”.

Bununla da Lenin həmin hüdudsuz səlahiyyətləri məhdudlaşdırmağın və Stalini öz vəzifəsindən azad etməyin zəruriliyini vacib sayıb. Ancaq bunun da heç bir nəticəsi olmayıb.

Sovet liderləri arasında şəxsiyyətə pərəstiş məsələsi İosif Stalinin üzərində daha çox qabardılsa da, Vladimir İliç Lenin heç də ondan geri qalmayıb, Leninin hələ sağlığında mifləşdiriblər. Statistik rəqəmlər Leninin şəxsiyyətə pərəstiş məsələsinə kifayət qədər aydınlıq gətirir.

Keçmiş SSRİ-də və digər ölkələrdə Leninin abidələrinin sayını dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün olmayıb. Təxmini hesablamalara görə, onların sayı 4 min yaşayış məntəqəsində olmaqla 8 mini ötüb.

SSRİ-də 8637 küçə və prospektə Leninin şərəfinə onun adı adı verilib.

SSRİ-də pul əskinazlarının üzərində də Leninin şəkli əks olunub.

Moskva, Leninqrad, Kiyev, Bakı və Daşkənd metropolitenləri də Leninin adına olub.

Leninin adı ilə bağlı 1000-dən artıq mətbu orqan, qəzet və jurnallar çıxıb. Vladimir İliçin seçilmiş əsərlərinin tirajı isə milyonları keçib.

 

Amma bu şişirtmələrin, yaradılan miflərin ömrü uzun çəkməyib. SSRİ süquta uğrayandan sonra abidələr aşırılıb, şəhərlərin, küçələrin, meydanların adları dəyişdirilib, insanların beyninə sürətlə yeridilən Lenin, elə yaddaşlardan da sürətlə silinməyə başlanıb.