3 iyul 1980-ci il səhəri İngiltərənin Nottinqemşir şəhərində keçirilən uşaq musiqi şousu tarixin ən qəribə kütləvi çökmələrindən birinə səhnə olub. Yüzlərlə uşaq qəfildən huşunu itirib, gözlərində yanma, qusma və başgicəllənmə hiss ediblər. Təcili yardım maşınları hadisə yerinə qaçıb və ailələr çaxnaşma içində uşaqlarını axtarıblar.

İllər sonra belə, orada olanların hekayələri sualları həll edə bilmədi.

Sfera.az bu yazıda bu sirli hadisəyə daha yaxından nəzər salır.

İsti yay günündə başlayan nümayiş bir neçə dəqiqə ərzində çaxnaşmaya çevrilib.

13 iyul 1980-ci il səhəri yüzlərlə uşaq parlaq geyimlərində Hollinwell Sərgi Meydanına gəlib. Gün işıqlı, izdiham şən idi, ailələr meydanda gəzirdi və uşaqlar marş orkestri üçün növbəyə düzülmüşdülər. Saat 10:30-a qədər hər şey normal idi. Sonra meydanda qəribə bir sükut çöküb və bir neçə uşağın eyni anda yıxıldığı görülüb.

Həmin andan etibarən hadisə zəncirvari reaksiya kimi böyüyüb. Uşaqlar beş-altı nəfərlik qruplar halında yıxılmağa başlayıblar. Bəzilərinin gözləri yanırdı, bəziləri qusur, bəziləri isə başlarını tuturdu. Məkan birdən festival səhnəsindən müharibə zonasına çevrilib. Ailələr uşaqlarını axtararaq qaçışır və təşkilat səbəbi bilinməyən panikanı idarə etməkdə çətinlik çəkirdi.

Təşkilatçılar əvvəlcə yeməkdən şübhələniblər. Mikrofonlarla "Dondurma yeməyin, su içməyin" elanları verilib. Təcili yardım maşınları bir-birinin ardınca gələndə qorxu daha da artıb. Yüzlərlə insan eyni anda oxşar simptomlar nümayiş etdirirdi və heç kim bunun nə olduğunu bilmirdi.

Zəhərlənmə, qaz sızması, kimyəvi reaksiya... Rəsmi hesabatda isə bu "kütləvi isteriya" adlandırılıb.

Hadisədən sonra polis, təcili yardım işçiləri və ətraf mühit qrupları həmin gün hərtərəfli araşdırmaya başlayıblar. Torpaq nümunələri götürülüb, qida yoxlanılıb və su mənbələri araşdırılıb. İlkin tapıntılar qida və ya su ilə bağlı heç bir problem olmadığını göstərib. Bu zaman diqqət pestisidlərə yönəlib; üç gün əvvəl nümayiş sahəsinin yaxınlığındakı tarlalara "tridemorph" tərkibli pestisid tətbiq edilmişdi.

Bu maddə bu gün Böyük Britaniyada qadağandır və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən zərərli kimi təsnif edilir. Bəzi şahidlər nümayiş zamanı tarlalardan küləkdə "ağ duman" əsdiyini iddia ediblər. Lakin mütəxəssislər dərmanın istifadə müddəti bitdiyini bildirirlər.

Başqa bir nəzəriyyə isə tualetlərdə ağardıcı vasitələrin həddindən artıq istifadə edilməsi idi.

Hesabatda tualetlərdən 20 metr məsafəyə qədər güclü xlor-ammonyak qoxusunun yayıldığı bildirilirdi. Mütəxəssislər qeyd edirdilər ki, təmizləyici kimyəvi maddələr qarışdırılarsa, aşağı səviyyəli qaz əmələ gələ bilər və bu da gözlərdə yanma, qusma və başgicəllənməyə səbəb ola bilir. Üstəlik, sadalanan simptomlar çox oxşar idi.

Bütün bu ehtimallara baxmayaraq, rəsmi hesabatda kütləvi isteriya baş verdiyi qənaətinə gəlinib. Başqa sözlə, bəzi uşaqlarda başlayan xəstəliyin psixoloji zəncirvari reaksiya yolu ilə digərlərinə keçdiyi iddia edilirdi.

İzahat əksər ailələri qane etmirdi. Bir çox uşaq hadisə yerindən çıxdıqdan bir neçə saat sonra residiv verdi və bəziləri hətta xəstəxanaya aparıldı. Bəzi valideynlər illərdir hesabatı mübahisələndirərək deyirdilər: "Uşağım evə gəldi və oynayarkən qəfildən yıxıldı. Bu necə isteriya ola bilər?" O vaxtdan bəri bəzi iştirakçılar illər ərzində müxtəlif sağlamlıq problemləri ilə qarşılaşdıqlarını təsvir ediblər.

Sahədəki uşaqlardan biri olan Kler Braun, sonrakı illərdə böyrək əməliyyatı, xərçənglə əlaqəli müalicələr və digər müxtəlif sağlamlıq problemləri keçirdiyini bildirib. Başqa bir qurban da oxşar problemlərlə qarşılaşdığını bildirib. Əlbəttə ki, bu problemlərlə hadisə arasındakı əlaqə sübut olunmayıb, lakin ailələrin şübhələri də heç vaxt bitməyib.

İllər sonra hətta siyasətçilər də rəsmi izahatın qeyri-kafi olduğunu bildirdilər. İstintaq tələb edən millət vəkilləri "isteriyanın belə bir kütləvi çöküşün yeganə izahı ola bilməyəcəyini" iddia edərək əlavə araşdırma tələb etdilər.

Bu günə qədər Hollinvel hadisəsi Britaniyanın ən sirli kütləvi itki hadisələrindən biri olaraq qalır.

Aynil

Sirli Hollinwell hadisəsi: yüzlərlə uşaqlar - FOTOLAR