Azərbaycanda ən çox tətbiq olunan cərimələr: Liderlik bu sahəyə aiddir

Azərbaycanda inzibati xətalara görə tətbiq olunan cərimələr həm miqdar, həm də say baxımından müxtəlif sahələri əhatə edir. Qanunvericiliyə görə, ən aşağı məbləğli cərimələr 10–20 manat arasında dəyişirsə, ən yüksək sanksiyalar hüquqi şəxslərə qarşı 50 min manata qədər ola bilir. Amma gündəlik həyatda vətəndaşların ən çox rastlaşdığı cərimələr daha çox yol hərəkəti və ictimai asayiş qaydaları ilə bağlıdır.

Sfera.az xəbər verir ki, statistik baxımdan vətəndaşların ən çox cərimələndiyi sahə yol hərəkəti qaydalarıdır. Bunun səbəbi həm Daxili İşlər Nazirliyi Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsinin (DYP) güclü nəzarəti, həm də şəhərlərdə quraşdırılan kameraların çoxluğudur.

Ən çox rast gəlinən pozuntular arasında dayanma-durma qaydalarının pozulması, sürət həddinin aşılması və dəmir yolu keçidlərindən düzgün istifadə etməməkdir. Bu cür hallarda cərimələr 10 manatdan başlayaraq 100–150 manata qədər dəyişir. Daha ağır hallarda məsələn, birtərəfli yolda əks istiqamətə hərəkət və ya sərxoş halda avtomobil idarə etmək, sürücülər həm yüksək məbləğli cərimələrlə, həm də cərimə balları ilə üzləşirlər.

Qısaca, cərimə məbləğləri aşağıdakı kimidir:

Sürət həddini aşdıqda cərimələr: 10-300 manat
Dayanma-durma qaydalarının pozulması: 20–100 manat
Dəmir yolu keçidində qaydanı pozmaq: 100 manat + 4 bal
Birtərəfli yolda əks istiqamətə hərəkət: 150 manat + 4 bal
Sərxoş halda avtomobil idarə etmək: 400–700 manat + sürücülük hüququndan məhrumetmə + inzibati həbs

Bu sahə həm say, həm də cərimələrin yığılma miqdarı baxımından birinci yeri tutur.

Digər cərimə tətbiq olunan sahələrdən biri də tütün məmulatlarının istifadəsidir.

İctimai yerlərdə siqaret çəkmək və tullantıları küçəyə atmaq da cərimə ilə nəticələnir.
Belə ki, qadağan olunmamış yerdə siqaret çəkmək: 30 manat
Siqaret kötüyünü yerə atmaq: 300 manat (təkrar – 700 manat)
Hava nəqliyyatında siqaret çəkmək: 100 manat, yeni qaydaya əsasən 5 dəfə artırılacaq.
Avtobus və taksidə siqaret çəkmək: 40–50 manatdır.

Vergi sahəsində də tətbiq olunan cərimələr məbləğ baxımından daha yüksəkdir.

Vergini gecikdirmə: hər gün üçün borcun 0,1 faizi
ƏDV üzrə pozuntu: ödənilməli məbləğin 50 faizi həcmində sanksiya
Mühasibat uçotunun aparılmaması və ya hesabatların təqdim olunmaması: yüzlərlə – minlərlə manat arası, hətta inzibati cərimə
Bu cür cərimələr əsasən sahibkar və hüquqi şəxslərə şamil edilir.

Əmək qanunvericiliyinə əməl etməyən işəgötürənlər də iri cərimə məbləğləri ilə üzləşirlər.

Əmək müqaviləsi olmadan işçi çalışdırmaq: Vergi orqanı tərəfindən aşkarlandıqda 1 işçi üçün təqvim ili ərzində ilk dəfə 2000 manat, ikinci dəfə aşkarlansa 4000 manat, üç və daha çox dəfə aşkarlandıqda 6000 manat cərimə tətbiq edilə bilər. Minimum əməkhaqqı qaydalarının pozulması: bir neçə min manatlıq cərimələr. 
Əmək müffətişləri tərəfindən aşkarlandıqda işçi sayından asılı olmayaraq fiziki şəxslər 1000 manatdan 2000 manatadək məbləğdə, vəzifəli şəxslər 3000 manatdan 5000 manatadək məbləğdə, hüquqi şəxslər 20000 manatdan 25000 manatadək məbləğdə cərimə tətbiq edilə bilər. yuxarıda sadalanan hallar əgər 10 nəfərdən çox işçi üçün baş versə, yəni 10-dan çox işçinin əmək müqaviləsi olmadan işləməsinə görə işə götürən 7000 manatdan 10000 manatadək miqdarda cərimə və ya 2 ilədək müddətə islah işləri və ya 2 ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya 2 ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır. 

Bu sanksiyalar işəgötürənləri əmək münasibətlərini rəsmiləşdirməyə məcbur edən əsas amillərdəndir.

Bəs, Azərbaycanda ən bahalı cərimələr hansı sahədədir və nə qədərdir?

Cərimələrin içində məbləğ baxımından “ən ağır” olanları əsasən hüquqi şəxslərə aiddir.

Onlar arasında:

    1.    İşçiləri əmək müqaviləsiz çalışdırmaq – hər işçi üçün 4000–6000 manat
    2.    Mərkəzi Banka hesabat təqdim etməmək – hüquqi şəxslər üçün 10 000–15 000 manat
    3.    Vergi öhdəliklərinin pozulması (xüsusən ƏDV üzrə) – ödənilməli məbləğin 50 faizi miqdarında sanksiya, yüz minlərə çata bilər
    4.    Ekologiya və ətraf mühit pozuntuları – on minlərlə manatlıq cərimələr
    5.    İnzibati Xətalar Məcəlləsində hüquqi şəxslər üçün nəzərdə tutulan maksimal hədd – 50 min manat

Araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda vətəndaşların ən çox üzləşdiyi cərimələr yol hərəkəti qaydaları və ictimai yerlərdə siqaret istifadəsi ilə bağlıdır. Bu cərimələrin məbləği əsasən 10–150 manat aralığında dəyişir. Lakin sahibkarlar və şirkətlər üçün məsuliyyət qat-qat ağırdır: əmək, vergi və bank sahələrində tətbiq olunan sanksiyalar minlərlə, hətta on minlərlə manata qədər yüksələ bilir.

Beləliklə, gündəlik həyatda cərimələr daha çox nizam-intizamı qorumaqla yanaşı, dövlətin müxtəlif sahələrdə nəzarət mexanizmini gücləndirir.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az