Son dövrlər uşaq bağçalarında tərbiyəçilərin uşaqlara qarşı fiziki və psixoloji zorakılıq halları ilə bağlı bir neçə təkzibolunmaz faktlar aşkarlanıb. Bu faktlar cəmiyyətdə ciddi narahatlıq doğurmaqla yanaşı, valideynlər arasında məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə inamı sarsıdır.

Məsələ ilə bağlı Sfera.az-a açıqlama verən təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, problem təkcə ayrı-ayrı şəxslərin qeyri-peşəkarlığı ilə deyil, bütövlükdə sistemdəki hüquqi və nəzarət boşluqları ilə bağlıdır:

“Tərbiyəçi peşəsi yalnız bilik deyil, psixoloji dayanıqlılıq, uşaqla davranış mədəniyyəti və emosional sabitlik tələb edən sosial məsuliyyətli sahədir", - deyən K.Əsədov vurğuladı ki, mövcud mexanizmlər bu keyfiyyətlərin yoxlanmasını və inkişafını sistemli şəkildə təmin etmir.

Ekspert qeyd edib ki, “Təhsil haqqında” və “Məktəbəqədər təhsil haqqında” qanunlarda uşaq hüquqları və onların psixoloji durumunun nəzərə alınması açıq şəkildə göstərilsə də, bağçalarda işləyən bir çox tərbiyəçi bu tələblərə uyğun olmur:

“Hazırda tərbiyəçilərin işə qəbulu yalnız pedaqoji diplom və cinayət arayışı ilə məhdudlaşır. Psixoloji test və ya emosional sabitliyin qiymətləndirilməsi nəzərdə tutulmur. Bu isə uşaqla birbaşa ünsiyyətdə olan şəxslərin psixoloji durumunun yoxlanılmadan sistemə daxil olmasına səbəb olur”.

Ekspertin sözlərinə görə, 2023-cü ildə aparılan daxili monitorinqlər zamanı aşkarlanan 26 şiddət hadisəsinin əksəriyyətində əsas səbəb kimi tərbiyəçilərin psixoloji gərginliyi və peşə tükənmişliyi göstərilib.

K.Əsədov dünya təcrübəsində bu sahədə daha ciddi mexanizmlərin tətbiq olunduğunu bildirir:

"Məsələn, İsveçdə tərbiyəçi olmaq üçün etika və uşaqlarla davranış psixologiyası üzrə təlimlər və imtahanlar, Avstraliyada isə psixoloji və hüquqi yoxlamaları əhatə edən “Working with Children Check” sistemi mövcuddur. Kanadada bu sahədə çalışanlar mütləq icbari sertifikasiya və yenidən qiymətləndirmədən keçirlər. Azərbaycanda isə bu sahədə ciddi boşluqlar qalır".

Ekspert bildirir ki, nə Elm və Təhsil Nazirliyi, nə də regional təhsil idarələri tərbiyəçilərin emosional sabitliyini ölçən sistemlərə malik deyil. K.Əsədovun fikrincə, vəziyyəti dəyişmək üçün bir sıra islahatlar vacibdir:

"Müəssisələrdə etik davranış və şiddətsiz ünsiyyətlə bağlı təlimlər də sistemli şəkildə keçirilməmiş qalır.
Bağça tərbiyəçiləri üçün mərkəzləşdirilmiş psixoloji və etik sertifikasiya sistemi yaradılmalı, işə qəbul zamanı emosional zəka, empatiya qabiliyyəti və ünsiyyət bacarığı xüsusi testlərlə qiymətləndirilməlidir. Əmək müqavilələrinə "uşaqla davranış kodeksi" daxil edilməli, pozuntu hallarında bu maddəyə əsasən hüquqi tədbirlər görülməlidir.

Bəzi özəl bağçalar ilkin psixoloji testlər və davranış müsahibələri tətbiq etsələr də, bu təşəbbüslər hələ dövlət bağçalarında sistemli şəkildə tətbiq olunmur. Əgər bu dəyişikliklər həyata keçirilməzsə, valideynlərin bağçalara inamı daha da azalacaq və uşaqlar psixoloji təhlükəsizlikdən məhrum qalacaqlar. Lakin əgər islahatlara başlanılsa, məktəbəqədər təhsil müəssisələri uşaqlar üçün həm öyrənmə, həm də sosiallaşma baxımından təhlükəsiz mühitə çevrilə bilər”.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az

"Müəllimlərin "uşaqla davranış kodeksi" olmalıdır" - Kamran Əsədov