Xaricdə təhsil almaq istəyənlər üçün təqaüd proqramları - ARAŞDIRMA

Son illərdə xaricdə təhsilə maraq son dərəcə artıb. Təbii ki, bunda xaricdə təhsilin verdiyi bəzi imtiyazlar və təqaüd məbləği də önəmli rol oynayır. “Xaricdə necə təqaüdlü təhsil ala bilərəm? Xaricdə təhsil üçün hansı təqaüd proqramları var? Təqaüd proqramlarına necə müraciət edə bilərəm?” və s. bu tipli suallar ən çox maraq doğuran məqamlardandır. 

Sfera.az təqaüd proqramları haqqında araşdırmanı təqdim edir:

Öncəliklə, xaricdə necə təqaüdlü təhsil almaq olar?

Bu sualınıza cavab olaraq onu deyə bilərik ki, öncə siz təhsil almaq istədiyiniz ölkəni seçməlisiniz. Daha sonra ona uyğun olaraq internetdə araşdırma apara bilərsiniz. Tələb olunan sənədləri və dil sertifikatlarını müraciətin son tarixinə qədər qəbul olmaq istədiyiniz universitetə təqdim edə etməlisiniz. Xaricdə təhsil üçün dil sertikatınız İELTS və ya TOEFL olmalı və universitetdəki qiymət ortalama balınız GPA yüksək olmalıdır.    

Ümumilikdə təqaüdün növlərini 3 qrupa bölə bilərik:

“Need-based Scholarships”, yəni ehtiyac əsasında verilən təqaüdlər. Dünyada demək olar ki hər ölkədə mövcuddur, amma nümunə olaraq İtaliyanın adını çəkmək olar. İtaliya höküməti valideynlərin ehtiyaclarını nəzərə alaraq tələbələrə minimum təqaüd təyin edir. Bəzi ölkələr bunu xarici tələbələrə aid etsə də, çoxu öz vətəndaşları üçün edir. 

“Merit-based Scholarships” - bu tipli təqaüdlər dünyada demək olar ki çoxluq təşkil edir. Bu təqaüdü almaq üçün tələblər çox yüksək GPA (ortalama bal) balına sahib olmalıdır. Həmçinin yüksək test nəticələri (TQDK, SAT, IELTS, TOEFL, GRE, GMAT) və xüsüsi istedad da nəzərə alınır.

“University-based Scholarships”- adından da görünüdyü kimi universitetlərin verdiyi təqaüdlərdir. Bu, bir neçə yönümlü ola bilər. Proqramı məşhurlaşdırmaq, ya da xüsusi istedadlıları həmin proqrama cəlb etmək üçün. Məsələn, İngiltərənin Sausempton Universiteti  İdarəetmə ixtisası üzrə vaxtı ilə IELTS 6.5 toplayan və GPA 80-dən yuxarı olan tələbələrə 8 min funta yaxın təqaüd verirdi. Amma bundan çox az tələbə yararlandı. Çünki hər kəs tam təqaüd istəyir. Amma İngiltərə universitetləri öz hesablarına formalaşır və tam təqaüd çox azdır, çünki universitet pulsuz işləyə bilməz. Britaniya universitetləri Avropa birliyi və öz vətəndaşları üçün ödənişlər az olduğuna görə bütün gəlirlərini xarici tələbədən əldə edirlər. Bununla belə, yarı təqaüdlər və ya tam ödənişi ləğv edən təqaüdlər var, amma rəqabət də çoxdur.

Qalan təqaüd tipləri Azərbaycanda keçərli deyil və az saydadır. Məsələn “Scholarships for Women”, “Athletic Scholarships”, “Scholarships for Minorities”, “Creative Scholarships” və s. Amma əsas məsələ bunları necə əldə etməkdir və düzgün təqaüdlərə baş vurmaqdır.

İlk olaraq qeyd etmək lazımdır ki, bakalavr üzrə təqaüdlər çox azdır. Bunun üçün təqaüd axtarmağa belə dəyməz. Çünki buna ehtiyac yoxdur. Bakalavr pilləsini bitirən tələbə ixtisaslaşmış dərəcə qazanmır, yəni natamam ali təhsil diplomunu alır. Buna da davamlı olaraq heç kim pul yatırmaq istəmir . Ehtiyac üzündən müəyyən müddət verilir və sonra dayandırılır. Səudiyyə Ərəbistanı isə ehtiyaca görə təqaüd verir və təqaüd kəsilmir.

Magistr üçün isə mütləq təqaüdün növünə, topladığınız bala, ixtisasın uyğunluğuna və Azərbaycan üçün keçərli olduğuna baxmaq lazımdır. Məsələn İtaliyada IELTS olmadan, GPA nəzərə alınmadan bir saxta gəlir mənbəyi göstərməklə təqaüd almağa cəhd edənlər istəklərinə çata bilmədilər. Səfirlik məsələni anladığı üçün əngəl oldu.

İndi isə ölkələr üzrə hansı təqaüd proqramlarının olduğuna nəzər yetirək:

“DAAD” təqaüd proqramı

Xaricdə təhsil almaq istəyən tələbələrin haqqında az-çox məlumatlı olduğu “DAAD” Almaniyanın 230 universitetini və 16 tələbə təşkilatını özündə birləşdirən təhsil qurumudur . “DAAD”ın əsas iş prinsipi tələbələri təqaüdlə təmin etməkdən ibarətdir. Həmçinin bakalavr təhsilinin ilk və son kursunda oxumayan tələbələr və birinci kurs magistr tələbələri “DAAD”ın təşkil etdiyi yay kurslarında iştirak edə bilərlər. Əgər siz kursları uğurla bitirsəniz, sizə birdəfəlik 1575 avro ödənilir. Dil kursu təqaüd proqramında iştirak etmək üçün hər il 50 nəfər seçilir. Bu təqaüd proqramında iştirak etmək üçün alman dil biliyiniz minimum A2 səviyyəsində olmalıdır. Qeydiyyatdan keçmək üçün isə “DAAD”ın rəsmi vebsaytına  (//mktg.az/) müraciət edə bilərsiniz. Bu proqram çərçivəsində siz hüquq, tibb, mühəndislik, biznes, incəsənət, sosial və humanitar elmlər, kompüter və informasiya elmləri, ekologiya, biznes və iqtisadiyyat və s. ixtisaslar üzrə təhsil ala bilərsiniz.

“Visegrad” təqaüd proqramı

Bu təqaüd proqramı Polşa, Slovakiya, Çexiya və Macarıstan ölkələri üçün nəzərdə tutulub. “Visegrad” təqaüdü təhsil haqqının tam əhatə etmir. Buna baxmayaraq, hər tələbə üçün universitetə 1,500 avroya qədər semestr üzrə təhsil haqqı ödənişi olunur. Əgər semestr təhsil haqqı 1,500 avrodan çox olarsa, qalan hissə tələbə tərəfindən ödənməlidir. Bu baxımdan, tövsiyə olunur ki, universitet və ixtisas seçimi edərkən təhsil haqlarına da diqqət yetirilsin. Eyni zamanda, tələbə hər semestr üçün 2,500 avro olmaqla stipendiya alır. Bu stipendiya yalnız universitetdə qeydiyyatdan sonra və həmin ölkədə açılacaq avro hesabına birdəfəlik transfer olunur. 2,500 avro sentyabr/oktyabr aylarında ödənildiyi üçün ilk ayda müəyyən xərcləri tələbə özü qarşılamalıdır. Əgər tələbənin faktiki yaşadığı ölkə ilə gedəcəyi universitet arasındakı məsafə 1,500 km-dən çoxdursa, bu zaman səyahət qrantına da müraciət etmək olar. Amma bu qrantın verilməsi sığorta olunmur, yəni verilməyə də bilər. Magistr təhsili üçün də tələbələr “Visegrad” təqaüd proqramında iştirak edə bilərlər. İngilis dil biliyinə aid sənəd tələb olunmur. Bu proqramın qeydiyyat tarixi fevralın 1-dən martın 15-nə kimi davam edir. May ayında isə nəticələr elan olur. Müraciət linki: //my.visegradfund.org/scholarships

“ER.GO” təqaüd proqramı

İtaliyada təqaüdlə təhsil almaq istəyən tələbələr bu təqaüd proqramına müraciət edə bilərlər. Təqaüdlər “ER.GO” regional təşkilatı tərəfindən verilir. Müracət üçün sizdən daşınmaz əmlak, evin sahəsi, ailə üzvlərinin sayı haqqında arayış, ailə gəlirləri, ailənin əgər banka borcu varsa və s. bu tipli məlumatlara dair sənədlər tələb olunacaqdır. Qeydiyyat //servizionline.er-go.it/domande2/  saytı vasitəsilə aparılır və müraciət tarixləri əsasən 8 iyul-4 sentyabr arasında dəyişir. Tələbəyə isə maksimum 5397 avro ayrılır.

“VİSBY” təqaüd proqramı

Bu proqram isə İsveç universitetləri üçün nəzərdə tutulub. Tələb olunanlar motivasiya məktubu, CV, xarici pasport, iş təcrübəsinə dair sənədlərdir. Müraciət tarixi 10 fevral-20 fevral aralığında davam edir. Bu saytdan - //www.universityadmissions.se/intl/start -  qeydiyyatdan keçməklə müraciət edə bilərsiniz. 

“Chevening” təqaüd proqramı

İngiltərə də daxil olmaqla, Birləşmiş Krallıqdakı universitetlərdə təhsil haqqı təqribən £10000-dən (23500 AZN) yuxarıdır. Azərbaycandakı ortalama bir vətəndaşın gəlir səviyyəsini nəzərə alsaq, görərik ki, gənclərimizin İngiltərədə pulsuz təhsil və təqaüdlə təhsil axtarışında olması təsadüfi deyil.

Böyük Britaniya tərəfindən maliyyələşdirilən “Chevening” proqramı Şimali İrlandiya, Uels, Şotlandiya və İngiltərə kimi ölkələrdə magistr dərəcəsi almaq istəyən beynəlxalq tələbələrə təklif olunur. “Chevening” təqaüd proqramı 30 ildən artıqdır ki, 160-dan çox ölkədə həyata keçirilir.  

“Chevening” təqaüdü bir illik müddət ərzində tələbələrin bu ehtiyaclarını qarşılayır: universitet təhsil haqqı ödənişləri, aylıq müavinət, Böyük Britaniya ölkələrinə gediş-dönüş səyahət xərcləri, viza haqqı, “Chevening” tədbirlərində iştirak etmək üçün səyahət pulu, magistraturaya tezislə müraciət edənlərin tezis xərcləri, IELTS test imtahanı haqqı isə British Council tərəfindən ödənilir.

Bu təqaüd proqramı üçün tələb olunan şərtlər isə belədir: seçdiyiniz universitet və magistr proqramı kifayət qədər bakalavr dərəcəsi və GPA olmalıdır, 2 il iş təcrübəsi, Böyük Britaniya universitetləri üçün ən azı 3 proqram seçmiş olmaq, müraciət zamanı ingilis dili biliyi ən azı IELTS 6.5 və TOEFL IBT 79 olmalıdır. Qeyd edək ki, “Chevening” təqaüdü üçün heç bir yaş tələbi yoxdur. 

Bundan əlavə Böyük Britaniya universitetlərinin ayrıca təklif etdiyi təqaüd proqramları da var.

“Fullbright” təqaüd proqramı

 
“Fulbright” təqaüdü ABŞ Hökumətinin əsas və ən prestijli təqaüd proqramıdır.  Dünyanın 160-dan çox ölkəsində fəaliyyət göstərən təqaüd proqramı hər il təxminən 4000 əcnəbi tələbəyə təqaüd almağa imkan verir. Təqaüdlər tibb fakültəsi xaricində bütün bölümlər üçün mövcuddur.  “Fulbright” təqaüdünün üstünlükləri belədir: tam təhsil haqqının qismən ödənilməsini təmin edir, universitet və ya kollec yataqxanalarında yerləşmə təklif edir, seminar və konfranslarda iştirak etmək üçün maliyyə təmin edir, sağlamlıq sığortası və uçuş biletini qarşılayır.

Bu təqaüd proqramına müraciət etməyi düşünürsünüzsə, komissiya tərəfindən müəyyən edilmiş bir neçə ümumi meyar var. Müvafiq olaraq, diqqət etməli olduğunuz “Fulbright” təqaüd şərtləri aşağıdakılardır:

İngilis dili biliyi üçün minimum tələblərə cavab verin. Xüsusilə də, TOEFL və ya IELTS imtahan nəticələrini vermək tövsiyə olunur. Biznesin idarə edilməsi (MBA) və biznesin maliyyə, marketinq və mühasibatlıq kimi alt sahələri üzrə “Fulbright” magistr dərəcəsi təqaüdünə müraciət etmək istəyənlər məzun olduqdan sonra bir illik tam ştatlı iş təcrübəsi ilə müraciət etməli və ən azı 2 il iş təcrübəsi olmalıdır.

Magistraturaya müraciət edənlərin bakalavr üzrə orta balları 3.00-4.00 olmalı, doktoranturaya müraciət edənlərin isə məzun GPA nəticəsi 3.50-4.00 olmalıdır. 

Bundan başqa, Amerika universitetlərinin ayrıca təklif etdiyi təqaüd proqramları da var.

Qeyd edək ki, bu təqaüd proqramlarının öz müraciət və “deadline”ları (son müraciət tarixi) fərqli tarixlərdə olur. Siz iştirak etmək istədiyiniz təqaüd proqramını seçməli və sayt vasitəsi ilə vaxtında müraciət etməlisiniz. 

Firuzə Əliyeva